پيشينه شعر مازندرانی

دهخدا در یادداشت‏ های خود درباره‏ ی شعر چنین می ‏نویسد:

«چکامه، چغامه، چامه، نشید، نظام، سخن منظوم، منظومه، قریض. ظاهراً ایرانیان را قِسمی سرود یا شعر بوده و خود آنان یا عرب آن را «هَنَیمَه» می‏ نامیده‏ اند. و قدیمي ‏ترین شعر ایران که به ‏دست است گاتاهای زرتشت می‏ باشد که نوعی شعر هجايي  محسوب می‏ شود.»

درخطه سرسبز مازندران شعر و موسیقی همواره به یکدیگر تعلق داشته اند. اگر اسرار کار دسته جمعی را بنا بر عقیده برخی از محققین منشاء کشف وزن و آهنگ بدانیم، آنگاه می توان گفت:سرزمین مازندران با آن همه مواهب طبیعی که کار و فعالیت و کوشش دست جمعی را، از مراحل آغاذین زندگی برای مردم این مرزو بوم اجتناب ناپذیر می ساخته است، سابقه شعر و ترانه طبری نیز با همان قدمت و سابقه است.

سابقه سرایش به زبان طبری بسیار قدیمی است به همین اعتبار پیشینه آهنگ و آواز نیز در این سامان از قدمت زیادی برخوردار است. آهنگ هایی که مازندرانی ها حرف دلشان را در آن بیان می کنند، آهنگ درد ها، سوز عشق، تب و تاب فراق و ذوق و شوق وصال است.

در اشعار مازندرانی خصائص اقلیمی و طبیعی منطقه به وضوح دیده می شود. ریتم یا وزن و نوای موسیقی در تناسب با طبیعت و شیوه های کار درموسیقی فولکور هماهنگی و ارتباط مستقیم دارد.

آفرینندگان فولکور هنرمندان عامه هستند که در محافل و مجالس به تناسب بداهه سرایی می کنند و شعر می سرایند و یا ترانه هایی را به تناسب آن مجلس می خواند.

شاید شعر به مفهوم و مختصاتی که در محافل ادب امروز مطرح است در مازندران مطرح نبود، اما مفهوم آن درهمه زمینه های زندگی مردم مازندران حضور داشته است.

موسیقی مازندران دارای سبک های زیادی است و در جهان شناخته شده است و جز آن دسته از موسیقی به شمار می رود که بیشترین سبک ها را در جهان داراست.

در مازندران و روستايمان ايمن آباد و كروكلا نيز بودن افرادي كه با گويش محلي مازندراني شعر سرايي مي كردند و ترانه هاي عاشقانه را سينه به سينه حفظ و تكرار مي كردند و در مراسم خاص از جمله عروسي ها و شب نشيني ها مي خواندند.

امیر ساروی از شعرای زمان قاجار و مداح شاهزاده اردشیر میرزا ملک آراء بوده به شیوه نصاب الصبیان اشعاری محلی سروده‌ است بدین نمونه:

مه یار عزیز ای خجیر کیجا (ای دختر قشنگ و یار عزیزم)

تو را جان عاشق بئوئه فدا (جان عاشق بفدایت...)

چند شعر از امير پازواري:

وَنوشِهْ رِه گِمـِّهْ چییِهْ تِهْ دامِنْ چاکْ ؟

نُوروُز بییَموُ نَظِر دارْنـی سُویِ خاکْ

تُوپَنْجْرُوزِهْ عُمْرْدارْنی،تِرِهْ چییِهْ باک؟

هَرْکَس بِدَنی کَم بِزیسْتِهْ،هَسِّه پاکْ

گویم بنفشه را ، ز چه شد دامن تو چاک نوروز آمد نظرت هست سوی خاک

این پنجروز عمر ترابهر چیست باک؟ هرکس که کم بزیست در عالم هموست پاک

قالی سَرْنیشْتی،کُوبِ تِریرِهْ یادْدارْ

اَمسالِ سیری،پارِوَشنی رِهْ یاد دارْ

اَسبِ زینْ سِوارْ دُوشِ چَپی رِهْ یادْ دارْ

چَکمِهْ دَکِردی،لینگِ تَلی رِهْ یادْ دارْ

یاد کن چون روی فرشی ،بوریا نیمدار را سیرگشتی یاد کن، بودی گرسنه پار را

زین سواری یاد کن زنبیل وکوله بار را چکمه پوشا! یاد کن پای پیاده خار را

سَرْرِهْ بَشِسّی،زِلفُونْ رِهْ غیش بِساتی

اَلْماسْ دینْگوُئی،دِلْرِهْ خِریشْ بِساتی

هِزارْبیگانِهْ رِهْ، شِهْ وَرْ خویشْ بِساتی

مِهْ جا بَرِسی ، خَوْدْ رِهْ دَرْویشْ بِساتی

شستی سروزلف را کردی غیش الماس بدل بریختی ،گشت خریش

بیگانه هزار کس گزیدی چون خویش بر من چو رسیده ای ، شدی چون درویش

تیـرِنگْ بَدیمِهْ کِهْ ویشِهْ نیشْتِهْ بیِهْ

بَوتِمِهْ تیرِنْگْ !تِهْ مِدِّعاچِهْ چییِهْ

مِهْ دیمْ سِرْخِهْ ، مِهْ گِرْدِنْ هَلی تی تیِهْ

هَرْکَسْ عاشِقْ بوُ،دُونّهْ مِهْ دَرْدْ چِه چییِهْ

بـدیـدم من تذروی زار وخستـه درون بیشـه ای تنهـا نشستـه. بدو گفتـم: چه باشـد مـدّعـایت

بگـفتـا نیک بنگـر بـا درایت

که رویم سرخ وگردن هست الوان چنـان اشکوفه ای فصل بهاران  که روید بر درخت گوجه بسیار همان آلوچه ی پر بهر وپر بار هر آن عاشق بود داند سبب چیست؟ فغان ودرد من از کیست ، از چیست؟

اَمْروُزْ چَنْدْ روُزِهْ ، دوُسْتِ گِموُنْ نِدارْمِهْ

وَحْشی بَئیمِهْ دینُ وُ ایموُنْ نِدارْمِهْ

وِنِـهْ شِـهْ بـوُرِمْ ، بَـلِدِاوُنْ نِـدارْمِـهْ

شِهْ دوُسْتِ مِنْزِلْ رِهْ مِنْ نِشوُنْ نِدارْمِهْ

نـدارم آگـهی چنـدی ز جـانـان شـدم وحشی نـدارم دین وایمـان

رَوَم باید به نزدش، نیست رهبان نـدارم من نشـان ، از کـوی ایشان