آداب و رسوم ماه رمضان در ايمن آباد و كروكلا(بخش چهارم)
هر چيزي آدابي دارد و ماه مبارك رمضان نيز آدابي خاص نزد اهالي و خانواده هاي روستايمان ايمن آباد و كروكلا داشته و دارد. در بخش اول ، بخش دوم و بخش سوم اين گفتار در خصوص استقبال از ماه رمضان، آماده كردن مساجد و غبار روبي مساجد، انتخاب روحاني، آقامارها، مؤذنين، دعاخوان ها، تعيين آغاز و پايان ماه رمضان، سحري خوان ها، هزينه هاي جاري و غذاهاي اين ماه در روستايمان مطالبي را به آگاهي اهالي رسانديم.در گفتار آخر به ساير آداب و رسوم مردم روستايمان در اين ماه مي پردازيم.
ختم قرآن
با آغاز ماه مبارك رمضان از قديم الايام تا به امروز زنان روستا برای برآورده شدن حاجاتشان در اين ماه مبارک به ختم قرآن مي پردازند. در مسجد صاحب الزمان(عج) ايمن آباد برای این كار از كسانی كه در قرائت قرآن تسلّط دارند دعوت می‌نمايند.
در مسجد صاحب الزمان(عج) ايمن آباد در حال حاضر زنان روستا هر روز از ساعت 10 تا 12 صبح به قرائت قرآن مي پردازند و روزي دو جزء قرآن را يم خوانند يعني هر 15 روز يك ختم و در طول ماه رمضان، دو ختم قرآن را به پايان مي برند.
مديريت ختم قرآن زنان روستاي ايمن آباد بر عهده سركار خانم معصومه ارشادي (خواهر شهيد حجت الاسلام سيد ابوالقاسم ارشادي) مي باشد.
در مسجد جامع ايمن آباد نيز مراسم ختم قرآن توسط زنان روستا در تكيه اي كه معروف به تكيه حاج سيد مختار حسيني ايمني(ره) است برگزار مي شود. همان مكاني كه در سال 1342 به عنوان اولين مدرسه روستا، به نام سپاه دانش كارش را آغاز نمود.
در قديم در مازندران رسم بود در ماه رمضان به هنگام خواندن قرآن مقداری نمك، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگ مسی می‌گذاشتند و در مجلس قرار می‌دادند. بعد از خواندن سوره انعام افراد روزه خود را با غذاهایی كه در سینی قرار داشت باز می‌كردند و نان‌های باقی‌مانده را به عنوان تبرك در سفره نان قرار می‌دادند تا بركت پیدا كند و در ادامه، صاحب مجلس، سفره افطار را پهن می‌كرد.
خواندن دعاي جوشن كبير
دعاي جوشن كبير و يا دعاي صدبند از جمله دعاهاي معروف ماه رمضان است كه شب ها در مساجد روستايمان قرائت مي شود.
مراسم ويژه شب هاي احيا
مردم ديارمان از شب نوزدهم تا بيست و سوم مراسم خاص اين شب ها و ايام را برگزار مي كنند. مراسم قرآن به سر و مراسم نذري و خيرات براي اموات و كمك به مستمندان از جمله كارهايي است كه مردم روستا انجام مي دهند.
مراسم ويژه قرآن به سر با شور و حال خاصي برپا مي شود و مردم همه با هم با حضور در مراسم ويژه اين شب ها به راز و نياز مي پردازند. نيت مي كنند و خواسته خود را با توسل به ائمه معصومين از خدايشان در خواست مي كنند.
بسياري از مردم شب بيداري را از رسوم ديرپاي شب هاي احيا مي دانند يعني تا سحر بيدار مي مانند و در مساجد روستا به عبادت و خواندن نماز و قرآن مي پردازند و پس از خوردن سحري كه بصورت مجمعه شام و يا مجمعه سحري، در سال هاي دور توسط زنان روستا تهيه و به مسجد حمل مي شد و خواندن نماز صبح، براي استراحت به منزلشان مي رفتند.
پس از وقفه نسبتا" طولاني ( دهه پنجاه تا هشتاد) چند سالي مي شود كه در مساجد روستا در شب هاي احيا سحري نيز مي دهند و مردم روستا در مسجد مي مانند و سحري را باهم صرف مي كنند. سحري از سوي كسي داده مي شود كه سال ها قبل نذري داشته است و چون خواسته اش اجابت شده در همان سال و يا هر ساله، شب احيا از نمازگزاران و شب زنده داران براي سحري پذيرايي مي كند.
روزه‌سری
مردم روستايمان ايمن آباد و كروكلا رسم جالبی برای روزه اولی ها دارند. آنها برای نوجوانان تازه مکلف شده شان، هدیه ای می خرند که چیزی در مایه های همان زیرلفظی عروس هاست! به این ترتیب که نوجوان تا زمانی که از جانب بزرگ‌ترها هدیه «روزه‌سری» را نگیرد، افطار نمی‌كند!
این هدایا معمولاً شامل چادر نماز، ظروف و ديگ مسي و طلاجات برای دخترها و پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران بوده است. در قديم رسم بوده است كه حتي پسر و دختري كه براي اولين بار روزه كامل را گرفته اند گوساله يا گوسفند و حتي تكه زميني را به نامش مي كردند و به او هديه مي دادند تا در اين راه يعني روزه داري اهتمام ورزد. اين هدايا در روز عيد فطر به بچه ها داده مي شد كه ما اين رسم را روزه سري يا روزه بندوني مي گوئيم.
امروزه جاي اين هدايا را وجه نقد گرفته است.
وداع با ماه مبارك رمضان
در شب هاي آخر ماه رمضان شرايط بسيار ويژه و خاص مي شود مردم خود را براي مراسم روز عيد فطر آماده مي كنند. اينكه آيا فردا عيد فطر است يا خير، هنوز معلوم نيست. ساعات پاياني شب است و اكثر مردم دوست دارند هر لحظه صداي بلندگوي روستا بلند شود كه فردا عيد است و اين اتفاق مي افتد و شادي خاصي در خانه ها و روستا به راه مي افتد.
در سال هاي بسيار دور نيز همانند يكي دو روز قبل از ماه رمضان، افرادي را به شهر مي فرستادند تا به محض مشخص شدن عيد فطر و اعلام از سوي روحانيون و مراجع، خبر آنرا به روستا بياورند.
مُخبر نيز پس از اعلام، به روستا مي آمد و ضمن تبريك، اهالي را از فرا رسيدن عيد فطر آگاه مي كرد.
مؤذن وسحري خوان روستا نيز به مسجد مي آمد و با مناجات و حتي اذان گفتن، مردم را از فرا رسيدن عيد فطر آگاه مي كرد.
البته امروزه مردم از طريق رسانه هايي مثل راديو و تلويزيون و وبسايت هاي خبري معتبر از لحظه ي اعلام عيد فطر، آگاهي مي يابند و خود را آماده استقبال از عيد مي كنند.
هرچند در بعضي شرايط تا يكي دو ساعت مانده به اذان ظهر، عيد فطر اعلام مي شد كه مردم بلافاصله و با عجله خود را به مسجد مي رساندند و چه بسا لذتي هم نمي بردند و بويژه نوجوانان و جوانان كه همواره از اين پيشآمد نگران بودند.
ناگفته نماند مردم روستا از يكي دو روز مانده به عيد فطر شرايط را براي استقبال از عيد فطر و انجام رسوم خاصش آماده مي كردند و با شنيدن اينكه فردا عيد فطر است اعمال شرعي و رسوم خاص آن را كه در روستا حاكم بود، عملي مي كردند. مثل:
1_ غسل نمودن ويژه عيد فطر،
2_ سوا كردن ميزان فطريه و دست به دست كردن آن توسط اعضاي خانواده،
3_ مشورت و تعيين شخص فقيري كه فطريه بايد به او داده شود،
4_ آماده كردن لباس تميز، سفيد و يا نو، ويژه روز عيد فطر،
5_ تهيه و ارسال هديه از سوي خانواده ي داماد به سمت خانواده ي نوعروس
6_ تهيه هداياي ويژه نوجواناني كه براي اولين بار روزه گرفته و حتي ساير اعضاي خانواده توسط پدر خانواده،
7_ تهيه و آماده كردن هديه براي سحري خواناني كه طي يكماهه سحرهاي رمضان براي بيداري آنان سحري خواني نمودند. مثل: پارچه پيرهني و شلواري، برنج، چاي، پول نقد، تخم مرغ، لبنيات، مرغ، اردك و ... كه در بغچه(سارخ)اي سفيد رنگ پيچيده مي شد و به منزل آنان ارسال مي شد.
مراسم ویژه روز عيد فطر
در صبح روز عيد فطر و از ساعات اوليه، دعا خوان، مناجات خوان و يا مؤذن در مسجد حاضر مي شد و به مناجات خواني مي پرداخت و حتي چند بار اذان مي گفت تا اهالي خود را آماده كنند تا براي برپايي نماز عيد فطر خود را به مسجد برسانند.
آوردن شير و خرما، لوبيا، باقلا، آش، برنج سرد شده(بچا پلا) و ساير غذاها، از سوي زنان روستا به عنوان صبحانه در مسجد بسيار جذاب بود و لذت ديگري داشت كه امروزه كمتر به چشم مي آيد. سماوري كه بخارش بلند شده است، در روز عيد فطر نشاط خاصي به حاضران در مسجد مي دهد كه واقعا" خاطره انگيز است.
در روز عيد فطر آندسته از اهالي روستا كه در شهرستان بابل و يا ديگر شهر ها و حتي تهران به سر مي برند، شب گذشته و يا صبح زود خود را به روستا و خانه ي پدري مي رسانند، لذا جمعيت چشمگيري در مسجد حاضر مي شوند كه شايد جا و فضاي كافي براي همه ي نمازگزاران نباشد، در هر صورت نماز عيد در مسجد روستا برگزار مي شود و در پايان همه به روبوسي و تبريك اين عيد بزرگ مي پردازند. چه بسا كساني كه شايد كينه و يا مشكلي با هم دارند همديگر را مي بخشند و انگار زندگي جديدي را آغاز مي كنند.
پس از نماز عيد فطر مردم همه با هم به همراه روحاني محل سري به گلزار شهدا و سپس رفتگان خود مي زنند. دسته جمعي خدمت بزرگان محل مي روند بويژه منزل خانواده شهدا و همچنين خانواده اي كه عزيزي را از دست داده است، تا اگر مشكلي هم داشته باشند از نزديك مشاهده و در حل آن بكوشند.
خانواده ها در روستا برنامه ريزي مي كنند تا در تعطيلات عيد فطر، كه از سال 1391 به تصويب دولت نيز رسيد كه يك روز بعد عيد فطر نيز تعطيل است، به مسافرت در زيارتگاه ها و امازاده هاي معروف مي روند كه طبيعت خوبي دارد و يا مكانهايي خوش آب و هوا تا در كنار هم لحظات با نشاطي را سپري نمايند.
آقا پول
اعضاي هيات امناي مسجد جلسه اي مي گذارند و هزينه سخنران و مداح را كه از قبل مشخص شده بود از پولي كه مردم طي اين مدت يكماه پرداخت نمودند و به عنوان آقاپول هم معروف است به روحاني و مداح مي دهند و مراسم ويژه ماه رمضان با همه زيبايي ها، معنويتش و آداب و رسومش به پايان مي رسد.
يادآوري:
لطفا" در تكميل اطلاعات با پرسش از بزرگترهاي خانواده ما را ياري نمائيد.
اگر عكسي از دوران قديم در اين زمينه در دسترس داريد ارسال نماييد تا با ذكر نام شما اين آثار محفوظ بماند.
با سپاس فراوان از :
حاج محمدرضا كريمي ايمني، حاج سيد مصطفي ارشادي ايمني، حاج سيد ابوالقاسم هاشمي كرويي و سيد محمد هاشمي كرويي
تحقيق،تهيه و تنظيم: عسكري اميني ايمن آبادي
درباره روستا
