آداب و رسوم ماه رمضان در ايمن آباد و كروكلا(بخش سوم)

هر چيزي آدابي دارد و ماه مبارك رمضان نيز آدابي خاص نزد اهالي و خانواده هاي روستايمان ايمن آباد و كروكلا داشته و دارد. در بخش اول و بخش دوم اين گفتار در خصوص استقبال از ماه رمضان، آماده كردن مساجد و  غبار روبي مساجد، انتخاب روحاني و آقامارها در روستايمان مطالبي را به آگاهي اهالي رسانديم.در اين گفتار به ادامه آداب و رسوم مردم روستايمان در اين ماه مي پردازيم.

موذنين، دعا خوان ها و مداحان روستا

موذنين، دعا خوان ها و مداحان در ماه مبارك رمضان براي هر چهار مسجد، اهل خود روستا بودند و براي اين كارشان دستمزدي دريافت نمي كردند.

از جمله دعا خوان ها، موذنين و مداحان روستايمان مي توان به افراد زير اشاره داشت:

 مسجد جامع ايمن آباد:

1_ زنده ياد مير رحيم حسيني(پدربزرگ حاج كريم)     دعاخوان

حاج سيد مصطفي ارشادي ايمني     دعاخوان

زنده ياد سيد داود حسيني ايمني(ره)     مؤذن و سحري خوان

حاج كاظم صالحي ايمني(ملاكاظم)        مداح، دعاخوان، مؤذن و سحري خوان

مسجد صاحب الزمان (عج) ايمن آباد:

زنده ياد يداله اصغرنيا ايمني(ره)        دعاخوان، مؤذن، مداح

كربلايي سيد شيرآقا حسيني ايمني    مداح، دعاخوان، مؤذن و سحري خوان

  آقاي منصور رسولي ايمن آبادي         مؤذن

  آقاي سيد رضا حسيني ايمني         دعاخوان

  آقاي سيد يعقوب حسيني ايمني          دعاخوان

  آقاي منوچهر علي طالب بابلي             دعاخوان

  آقاي حميدرضا روزبان           دعاخوان و مؤذن

  آقاي سيد هادي حسيني ايمني      دعاخوان

مسجد صاحب الزمان(عج) پايين كروكلا:

حاج سيد ذبيح اله هاشمي كرويي(معروف به آقاجان)

حاج سيد ابوالقاسم هاشمي كرويي        دعاخوان

  آقاي ملاناصر سالاريه فيروزكوهي      مداح، دعاخوان و سحري خوان

  زنده ياد منوچهر سالاريه(ره)          مداح و مؤذن

آقاي اسماعيل زماني         مداح و مؤذن

مسجد النبي(ص) بالاكروكلا:

1_ حاج سيد مرتضي هاشمي كرويي(ره)        دعاخوان

2_حاج سيد هاشم هاشمي كرويي(ره)          دعاخوان

3_ زنده ياد عزيز   پورعلي(ره)            مداح و دعاخوان

4_ آقاي روح اله غضنفري(ره)   مداح و دعاخوان

آقاي ملاناصر سالاريه فيروزكوهي   مداح، دعاخوانو سحري خوان

6_حاج سيد رمضان هاشمي كرويي   دعاخوان

7_ آقاي احمد حسين نيا كرويي   دعاخوان

زنده ياد قربان  خانلرزاده(ره)     مؤذن

9_ زنده ياد عباس پناهي(ره)      موذن

10_حاج سيد قاسم  هاشمي كرويي    مؤذن

11_ آقاي ناصر كاوسي             مؤذن

حاج ذبيح اله پناهي          مؤذن

آقاي سيد عيسي هاشمي كرويي   مداح و مؤذن

14_ آقاي سيد عسكري هاشمي كرويي   مداح

در دهه هاي گذشته اصولا" هنگام اذان ظهر و مغرب دو بار اذان مي گفتند و پس از اذان دوم، نماز فورا" اقامه مي شد.

در روز عيد فطر براي اقامه نماز عيد فطر  دو بار اذان گفته مي شد.

شيوه تعيين آغاز ماه رمضان و پايان آن:

در سال هاي نه چندان دور و قبل از دهه چهل كه رسانه شنيداري مثل راديو هنوز در روستا به چشم نمي آمد يكي از اهالي را به شهر بابل مي فرستادند تا با توجه به تلگرافي كه آنزمان از تهران به ادارات پست و تلگراف و تلفن شهرهاي مختلف ارسال مي شد خبر رويت هلال ماه و آغاز ماه رمضان را به گوش اهالي برساند. هر چند مردم نيز در كنار جاده اصلي تا پاسي از شب بيدار مي ماندند و به آسمان در قسمت غربي آن خيره مي شدند تا شايد ماه را ببينند.در آستانه عيد فطر نيز منوال به همين شكل بود.

هنگام اذان مغرب نيز تا حدودي به ديوار كاهگلي خانه توجه مي كردند و اگر دانه هاي شلتوك برنج كه با كاهگل مخلوط بود و چشم ها قادر به تشخيص آن نبود متوجه مي شدند كه اذان مغرب شده است و روزه را افطار مي كردند.

هزينه هاي جاري ماه رمضان

دعوت از روحاني براي اقامه نماز جماعت و سخنراني در طول ماه رمضان، پذيرايي چاي و شيريني در شبهاي رمضان، هزينه مداح و برخي از شرايط ساقي (چايي ده) متحمل هزينه هايي است كه توسط خود اهالي پرداخت مي شود. اصولا" اصراري بر پرداخت اجباري خانواده ها نيست و سرپرستان خانواده ها بصورت خودجوش مبلغي را به اعضاي هيات امناي مسجد پرداخت مي كنند.

در پايان ماه رمضان اگر مبالغي كه به عنوان حق الزحمه پرداخت مي شود كافي نباشد خود اعضاي هيات امنا و بزرگان محل كسري آن را، جبران مي كنند.

از سويي مبالغي نيز از مردم بين دو نماز براي مستمندان جمع آوري مي شود كه هركسي دوست دارد مبلغي را پرداخت مي كند تا به نيازمندان پرداخت شود.

سحرخواني 

قدیم در مازندران و روستايمان ايمن آباد و كروكلا رسم بود افرادی كه فرزند پسر می‌خواستند نذر می‌كردند كه در طول ماه مبارك رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار كنند، به این صورت كه یك پیت حلبی خالی به گردن خود می‌آویختند و با چوب به آن ضربه می‌زدند تا مردم برای سحری بیدار شوند كه البته این رسم‌ها هم ‌اكنون از بین رفته است. در روستايمان نيز برگزار مي شد و گاهي با نذر خاصي همراه بود.

از سال ها پيش يعني حدود سال هاي 1300 تا 1350، در روستاي ايمن آباد و كروكلا افرادي چون ملا عبداله سالاري سوادكوهي و فرزندش ملا ناصر سالاري سوادكوهي حدود يك ساعت مانده به اذان صبح با در دست داشتن فانوس (به دليل نبودن برق و روشنايي معابر)، خيابان ها و كوچه هاي روستا را طي مي كردند و با مناجات خواني و ذكر جايگاه بلند حضرت علي (ع) به سحري خواني مي پرداختند.

از طرفي در اين ميان مي توان به ملا كاظم صالحي ايمني نيز اشاره اي داشت كه در اين راستا چند سالي به عنوان سحري خوان روستا اينگونه عمل مي كرد.

سحر‌خوانان با صدای بلند می‌خواندند: سحر شد بپا خیز هنگام نماز است و همسایه‌ها نیز با این آواز دیگران را برای سحری در صورت خواب ماندن بیدار می‌كردند. زنان به پختن سحري مي پرداختند و مردان نيز به نماز و عبادت مشغول مي شدند.

مردم نيز در پايان ماه مبارك رمضان و در شب هاي پاياني و يا در روز عيد فطر با هدايايي مثل پارچه هاي پيرهني و شلواري و يا پول نقد از اين عزيزان قدرداني مي كردند. هرچند گاهي سحري نيز از آنان دعوت مي شد تا سر سفره اهالي حاضر شوند و مورد پذيرايي سحر قرار بگيرند.

پس از اين عزيزان و با آمدن تكنولوژي برق به روستا، سحري خواني از بلندگوي مسجد صورت مي گرفت و ملا كاظم صالحي ايمني، سيد داود حسيني ايمني، سيد شيرآقا حسيني ايمني و ... ساير عزيزان به اين شيوه در روستا به سحري خواني مشغول مي شدند.

افطاري دادن

در روستايمان رسم بر اين است كه هر شب زمان افطار روحاني محل در منزل يكي از اهالي دعوت مي شود و بيشتر اهالي محل بر سر سفره ايشان حاضر مي شوند كه امروزه تعداد مدعوين كمتر شده و اين رسم دستخوش تغييراتي شده است. برخي ها سحري نيز حاضران بر سر سفره افطار را دعوت مي كردند و سحري مي دادند.

كسي كه افطاري مي داد با نانوايي محل هماهنگ مي كرد و يك كوره از نان را پيشاپيش خريداري مي كرد.

البته نبايد فراموش كرد صف طويل نانوايي در دهه پنجاه و شصت و نوبت گرفتن ها پس از اذان صبح، از سنگ گذاشتنها تا سبد هاي زنانه و گاهي مشاجره بر سر جابجايي نوبت ها كه  حال و هواي خودش را داشته است.

مردم روستايمان ترجیح می دهند افطارشان را هر قدر هم که ساده باشد، با خانواده و فامیل شریک شوند و بنابراین در خانواده های گسترده روستايمان مانند ساير مازندرانی ها، تقریبا هر شب مهمانی افطار برپاست، يا ميزبانند يا مهمان.

تهيه نان سفره افطار

در قديم مشكل اصلي مردم روستايمان ايمن آبادوكروكلا نانوايي محل بود كه در اين ماه شرايط را براي مردم بسيار سخت مي كرد و دغدغه تهيه نان گرم بسيار مشكل آفرين بود گذاشتن سنگ و سبد دستي و گرفتن نوبت از سحرگاه تا موقع ظهر از جمله كارهايي بود كه مردم انجام مي دادند.

زنان و همچنين پسران نوجوان روستا غصه شان مي گرفت كه چگونه بايد يكماه به صف نانوايي بروند و ساعتها منتظر بمانند تا ناني بالاجبار براي سفره افطار خريداري كنند. زنان از مراسم ختم انعام باز مي ماندند و تهيه افطاري را برايشان مشكل مي كرد. اما امروزه با افزايش نانوايي ها و ارتباط با شهرها و حتي با فريز كردن نانها، شرايط بسيار مناسب شده است.

 خوردنی های رمضان

از جمله غذاهاي سفره افطار و سحري اهالي روستايمان مي توان به فرني، او حلوا، سالاد گوجه خيار، كوكو سبزي، شامی بابلی، اسفناج خرش، شیرآش، آب گوشت، مرغ و اردک محلي، سيب زميني با گوجه خرش، تخم مرغ نيمرو با شكر سرخ،  آغوز خرش، برنج و در قدیم نیز قناق از غذاهای محلی روستايمان بود  كه اعتقاد داشتند خوردن این غذاها در طول روز مانع گرسنگی و ضعف می‌شود.

 مازندرانی‌ها ترجیح می‌دهند افطارشان را هرقدر هم که ساده باشد، با خانواده و فامیل شریک شوند و بنابراین در خانواده‌های گسترده مازندرانی، تقریباً هر شب مهمانی افطار برپاست.

بومیان ساکن مازندران می‌دانستند با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی و با توجه به کار سخت کشاورزی، دامداری و طولانی بودن روز در زمان روزه‌داری از کدام مواد طبیعی با چه ترکیبی خوراک تهیه کنند تا تحمل این ایام برای آنان آسان شود.

او حلوا غذایی بسیار کامل است که از مخلوط آب، شکر قرمز و کمی شیره خرمالوی وحشی به‌دست می‌آید. این غذا به‌خاطر داشتن مواد قندی طبیعی می‌تواند برای افطار بسیار مناسب باشد.

بومیان ساکن مازندران مخلوط برنج را خیس می‌کنند و آرد کمی درشت‌تر، تخم‌مرغ، ادویه، کنجد و شکر را به آن می‌افزایند و مانند کتلت سرخ می‌کنند. قماق غذایی بسیار مقوی است که مناسب سفره افطار است.

بومیان مازندرانی برای سحر تابستان‌های ماه مبارک رمضان نیز غذایی کامل و از نظر طبع غذایی سرد را در نظر می‌گیرند. شکرپلا شامل مخلوطی از شکر قرمز و برنج است که میزبان روزه‌داران می‌شود.

طرز پخت ترش‌او بسیار ساده و سبک است. آرد، برنج نیمه و آرد را قوام آورده و کمی ادویه و سیرداغ با ترشی آلوچه جنگلی را به آن می‌افزایند. این غذا به‌عنوان آش در افطار تناول می‌شود.

راغون‌ دشو غذایی است که برای کودکان بسیار مفید است. البته کسانی که در طول روز دچار تشنگی بسیار زیاد می‌شوند، از همان شکرپلا برای سحر استفاده می‌کنند. در این غذا کره محلی را آب کرده و شیره خرمالو به آن اضافه می‌کنند و به‌عنوان خورش روی برنج می‌ریزند و در زمان سحر میل می‌کنند.

شیرآش یا شیربرنج شامل مخلوطی از شیر، برنج و کمی نمک است که به‌عنوان افطار خورده می‌شود. این غذا به‌دلیل ترکیب شیر،‌ برنج و شکر و سادگی در پخت معمولاً در سفره‌های افطار به‌وفور دیده می‌شود.

آش‌دوغ محلی مازندرانی، جزو غذاهای بسیار مفید و کامل است که در تابستان بر سفره افطار دیده می‌شود. این غذا از مخلوط دوغ، آب، برگ و ساقه چغندر سفید، باقلا خشک یا تازه، گشنیز و نعناع و برنج نیم‌دانه تهیه‌ می‌شود و در پایان به آن پیازداغ، سیر و نمک و فلفل اضافه می‌کنند.

امروزه نيز آش گوشت، سالاد اولويه، شامي بابلي، آش رشته و حتي برنج و مرغ و اردك و .... از جمله غذاهاي سفره افطار و سحري است.

ويژه ميلاد كريم اهل بيت امام حسن مجتبي(ع) :

در آستانه سالروز ميلاد امام حسن مجتبي(ع) كه به نوعي امروزه به نام روز اكرام نيز نام گرفته است، اهالي روستا به همت پايگاه بسيج، دهياري و شوراي اسلامي روستا، كار زيبايي را انجام مي دهند. مواد غذايي ازجمله، برنج، گوشت، روغن و ... را مخفيانه تحت عنوان بسته هاي حمايتي به درب خانه ي حدود  30 خانواده كم بضاعت مي برند تا كمي از رنج و نگراني شان از تامين مواد غذايي ساير شب هاي ماه رمضان، كمتر گردد.

لازم به يادآوري اينكه در قرض ا لحسنه ولي عصر(عج) روستا نيز شماره حسابي به همين امر اختصاص يافته است تا علاقه مندان كمك هاي مالي خود را طي سال به اين حساب واريز نمايند.(شماره حساب  50100  )

شب ميلاد امام حسن مجتبي(ع) نيز مراسم خاصي در مساجد روستا برگزار مي شود و روحاني مسجد ذكر مصيبت را قطع مي كند و كساني كه نذري دارند زولبيا و باميه و يا شيريني در مسجد بين اهالي هنگام پذيرايي پخش مي كنند.

نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این روستاست است كه در شب 15 ماه مبارك رمضان هم‌ زمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) زنان به همراه قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌بردند كه این كار تا پایان ماه مبارك رمضان ادامه داشته است.

البته در كنار این مواد حلوا، آش، زولبیا و بامیه سنتی، فرنی، آبگوشت و باقلای پخته با پلوبه میان روزه‌داران می‌بردند.

در ادامه و بخش چهارم  آداب و رسوم رمضان در روستايمان، به ختم قرآن، مراسم شب هاي احيا، روزه سري و مراسم عيد فطر  اشاره خواهد شد.

 يادآوري:

لطفا" در تكميل اطلاعات با پرسش از بزرگترهاي خانواده ما را ياري نمائيد.

اگر عكسي از دوران قديم در اين زمينه در دسترس داريد ارسال نماييد تا با ذكر نام شما اين آثار محفوظ بماند.

با سپاس فراوان از :

حاج محمد رضا كريمي ايمني، حاج سيد مصطفي ارشادي ايمني، حاج سيد ابوالقاسم هاشمي كرويي و سيد محمد هاشمي كرويي

تحقيق،تهيه و تنظيم: عسكري اميني ايمن آبادي