نارنج، مشتقات و خواص آن
در روزهای پایانی فروردین و روزهای آغازین اردیبهشت شمیم روح نواز بهار نارنج فضای خیابان های شهرهای شمال ایران را عطرآگین می کند. به ویژه اگر ساکن روستا باشید آنهم در خانه باغ های مرکبات، خود را همسایه ی بهشت می یابید.
در بین مرکبات، نارنج هر چند به صورت مستقیم کمتر و بیشتر به عنوان چاشنی غذاها مورد استفاده قرار می گیرد، دارای خواصی است که در این نوشتار به آن پرداخته می شود. با امید به اینکه پی به اهمیت آن برده و در پرورش درختان نارنج در روستایمان کوشا باشیم و از اجزای مختلف نارنج از شکوفه، میوه، پوست و برگ آن بهره ی بیشتری ببریم.
نارنج، ميوه اي از گروه مركبات و از درختی بزرگ و زیباست با برگهایی بزرگتر و خوشبوتر از برگهای درخت لیمو که در کشور ما به فراوانی تولید می‌شود و محصولات جانبی متعددی نیز دارد.
آب نارنج ترش، مطبوع و سرشار از ويتامين C است. شکوفه‌های آن که بسیارخوشبو است بهارنارنج نامیده می‌شود. در بعضی مناطق از جمله در شمال ایران در تمام فصول سال می‌توان میوه نارنج را بر روی درخت دید، در حالیکه هنوز میوه سال گذشته بر درخت است میوه‌های جدید هم در حال رسیدن هستند.
برخی خواص نارنج:
اثر ضدعفونى كننده و ميكروب كشى دارد.
براي درمان گلودرد و فشار خون بايستي نصف ليوان آب نارنج را با يك قاشق عسل مخلوط كرده و بعد از غذا ميل نماييد.
براي سردردي كه در اثر زيادي صفرا باشد مي توان از شربت نارنج استفاده كرد.
كساني كه قند خون دارند نارنج را به عنوان چاشني در تمام برنامه‌هاي غذايي خود قرار دهند.
نارنج براي بيماران قلبي مفيد است و فشار را نیز پایین می آورد.
كساني كه دچار تورم گلو و حلق شده‌اند آب نارنج را غرغره كنند.
از آب نارنج برای خوشبو کردن و بهبود طعم غذا استفاده می‌شود و در صنعت عطرسازی و شامپو سازی هم کاربرد دارد.
از بین ترش مزه ها، نارنج کمترین ضرر را به عصب‌ها می‌رساند.
نارنج نرم کننده پوست و مو است.
اگر نارنج به صورت کامل همراه با پوست و دانه با حرارت کم همراه با کمی آب پخته شود تا اجزایش از هم جدا شوند و روی پوست و مو مالیده شود یک نرم کننده بسیار مفید برای پوست و مو و ازبین برنده خارش است.
نارنج هضم غذا را آسان مي كند و خوردن آن با شكر در رفع يبوست موثر است.
ضماد پخته ميوه نارنج كه پوست و هسته هم داشته باشد، براي خارش، جوش هاى پوستي و نرم كردن پوست بدن و موى سر مفيد است.
قسمت های مختلف این میوه دارای خواص گوناگون است که به بعضی از آنها اشاره می شود:
خواص شکوفه نارنج (بهار نارنج ) و موارد استفاده آن:
بوییدن آن شادی آور، تقویت کننده مغز و از بین برنده آبریزش بینی (زکام) بوده و براي بهبود سرما خوردگی موثر است.
1_ عرق بهار نارنج:
عرق بهار نارنج دارای طبیعت گرم، مقوی جسم و روح، اشتهاآور و برای رفع ضعف اعصاب مفید و نشاط آور است و در تسکین ناراحتی های سینه و تپش قلب مؤثر است. عرق بهار نارنج براي رفع افسردگي مفيد است. همچنین برای معطر کردن شربت ها استفاده می شود، اعصاب را تقویت و بی خوابی را درمان می کند.( و افرادی که مشکل اختلال خواب دارند، می توانند پیش از خواب، مقداری عرق بهار نارنج با چای مصرف کنند البته زياده روى در خوردن و بوييدن آن بى خوابى ايجاد مى نمايد). براي دفع سنگ كليه و مثانه بايستي عرق بهار نارنج را با ساقه كرفس مخلوط كرده و ميل كنيد.
با توجه به نتایج به دست آمده از یک مطالعه، از عرق بهار نارنج می توان به عنوان یک پیش داروی موثر جهت کاهش اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی استفاده کرد.
توجه: زياده‌روي در خوردن بهارنارنج بويژه در ناشتا، كبد را ضعيف مي‌كند و موجب ضعف معده مي‌شود. زياد بوييدن بهارنارنج نيز بي‌خوابي مي‌آورد و چنانچه عرق آن بيش از يك سال در شيشه بماند خاصيت خود را از دستداده و زود فاسد شده و كپك مي‌زند. لذا اين عرق در شيشه‌هاي مات محفوظ‌ترمي‌ماند.
2_ مربای بهار نارنج:
از این شکوفه ها مربای لذیذی تهیه می‌شود که خواص مفید شکوفه را دارد و مقوی معده و ضد تشنج است.
3_ دم کرده ی بهار نارنج:
اگر یک قاشق مرباخوری از گل شکوفه خشک نارنج را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید و در فنجان را ببندید بعد از ۱۰ دقیقه نوشیدنی بسیار خوشبو و نشاط آوری آماده می‌شود که براي رفع سكسكه نیز به كار مي‌رود. دم كردة برگ نارنج ضدعفوني كننده، و صفرابر مي‌باشد و آروغ و سوزش هاضمه را نیز تسكين مى دهد.
خواص پوست نارنج :
اگر 10 گرم پوست نارنج خشك شده را بكوبيد و با آب بخوريد، از استفراغ و تهوع جلوگيرى مى كند و انگل هاى معده و روده را از بين مى برد. پوست نارنج نشاط آور و تقويت كننده قلب و معده است. ضماد آن با سركه روى شقيقه از سردرد جلوگيرى مى نمايد. بوییدن پوست و برگ نارنج هم نشاط آور است. مربا وترشی پوست نارنج تقویت کننده معده‌است. به جای نفتالین که بدبوست می‌توانید از پوست و شکوفه‌های خشک نارنج برای جلوگیری از آسیب دیدن لباسها توسط حشرات استفاده کنید.
همچنین پوست نارنج ضد یبوست بوده و برای افرادی که معده ی آن ها زیاد ترش می کنند، بهترین دارو است . کساني که دچار يبوست مي باشند بايد يک پوست نارنج تازه را بجوشنانند و اولين آب آنرا دور بريزند زيرا بسيار تلخ مي باشد سپس دوباره مقداري آب اضافه کنند و بيست دقيقه بجوشانند آنگاه آن را از آب درآورند و خشک کنند و آن را صبح ناشتا ميل نمايند. بلافاصله به تخليه مدفوع کمک مي کند و يبوست را بر طرف مي سازد.
براي از بين بردن انگل روده ، پوست خشك شده نارنج را كوبيده مخلوط با آب گرم ميل شود. همچنين مرباي خلال پوست نارنج، ضدانگل است (صبح ناشتا).
خواص برگ نارنج :
دم كرده برگ نارنج تشنج را از بين مي برد.برگ نارنج آرام بخش و هضم كننده غذا است و بي خوا بي و ميگرن را معالجه مي كند. جوشانده برگ درخت نارنج براي اختلالات كبدي مفيد است. برگ و گل درخت نارنج اختلالات عصبي- تپش قلب - حالت صرع و حمله تشنجی - انژين و انواع بي خوابي را نیز تسکين مي دهد.
زنان روستاي بالاكروكلا در حال جمع آوري شكوفه هاي بهار نارنج،جهت تهيه مربا و عرق بهار نارنج
در پایان ذکر یک نکته را لازم می دانم که در سفرهای متعدد به کاشان در فصل گلابگیری با آن مواجه شدم، انتقال بهار نارنج از شمال به قمصر و عرقگیری با روش های سنتی و مدرن می باشد. آیا امکان این کار در شمال وجود ندارد تا بتوان اشتغالزایی هر چند محدود ایجاد کرد؟(قابل توجه نهادهای اجرایی روستا) شاید برگزاری جشنواره های نارنج در شهرهای مازندران شروع خوبی برای این مسئله باشد که نمونه ی آن سال قبل در شهر بهار نارنج(بابل) نیز برگزار شد.
تهيه و تنظيم: سيده شهربانو هاشمي كرويي
منابع: سایت های جام جم، ایسنا و خبرگزاری فارس