فیزیک درس زندگی
اگر اقلیدس سبب برانگیخته شدن شور و شوق شما در نوجوانی نشده باشد، باید بدانید برای آنکه متفکری علمی باشید زاده نشده اید. "آلبرت انیشتین"
مقدمه:
در مقدمه ی این نوشتار یادآور می شوم هدف این نوشتار تشریح و بیان علم فیزیک نیست بلکه بیان این نکته است که تمام علوم از جمله فیزیک تلاش می کنند تا وجوه مجهول عالم و طبیعت را آشکار نموده و به تمام انسانها معرفی نمایند،تا از این راه سبب آسایش و امنیت جوامع انسانی شوند.
فیزیک به معنی طبیعت و علم اندازه گیری است و تلاش می کند تا تمام وجوه عالم، از ریزترین ذرات تا بزرگترین کهکشانها را مورد بررسیِ دقیق و علمی قرار دهد. بنابراین در جای جای زندگی هر انسان، رد پایی از فیزیک می توان یافت و از زاویه ی اصول و قوانین فیزیکی قابل بررسی است.این نکته ما را بر آن داشت تا مروری بر بعضی از اصول و قوانین فیزیکی که در جریان زندگی همه ی انسانها شایان توجه است،داشته باشیم.
قانون پايستگي انرژي:
مقدار انرژي كل جهان ثابت است ؛ انرژي نه خود به خود به وجود مي آيد و نه از بين مي رود بلكه از نوعي به نوع ديگر تبديل شده و نيز از جايي به جاي ديگر منتقل مي شود.
اگر رزق و روزي مادي و معنوي هر انسان را معادل انرژي در نظر بگيريم بايد بپذيريم كه رزق هر انساني ثابت است چندانکه از کلام معصوم (ع) نیز داریم "رزق و روزی ضمانت شده تو را از کار واجب باز ندارد". اما نكته اساسي براي هر انسان در چگونگي بهره بردن از سهم روزي خويش است يعني تعيين نوع اين رزق در اختيار خودش نهاده شده است. بنابراين انسان از هر دين و آييني كه باشد بايد تلاش كند تا بهترينها را برگزيند چرا كه در ازاي كسب يك روزي؛رزق ديگري را از دست خواهد داد و يا لاقل از مقدار آن كاسته خواهد شد و در اين ميان سود و منفعت از آن كسي است كه آنچه كسب مي كند با ارزشتر از چيزي باشد كه از دست مي دهد.
بطور مثال شخصي را در نظر بگيريم كه بطور شبانه روزي به دنبال پول دوندگي كند؛ پر واضح است كه اين شخص از بسياري از نعمتها محروم مي ماند و حتي ممكن است با ارزشترين كالا و روزي خويش كه همان عمر آدمي است را از دست بدهد؛اينجاست كه مي توان به يقين رسيد که شخص چه زیانی کرده است. برعكس، انساني را در نظر بگيريم كه به دنبال كسب دانش و ياري رساندن به همنوعان خود زمان زیادی را صرف مي كند؛ بالطبع در بهره گیری از بعضی لذات و نعمتها محروم می گردد اما روشن است که ارزش کدام یک بیشتر است.
همچنین در بعضی موارد انسان از نعمت یک روزی بی بهره می گردد و حکمت آن بر شخص روشن نیست اما پس از مدتی متوجه کسب روزی دیگری می شود که با ارزشتر از رزق از دست رفته قبلی است. شاید به همین جهت است که در دین مبین اسلام سفارش می شود هرگز از آنچه بدست می آورید چندان شاداب نشوید و به آنچه از دست می دهید مایوس نگردید.
قانون بقای جرم و انرژی انیشتین:
نام انیشتین با این قانون جهانی شد که جرم و انرژی معادل یکدیگر و قابل تبدیل به یکدیگرند بطوریکه افزایش یکی از آنها سبب کاهش دیگری خواهد شد.
نکته اصلی در این قانون همان هم ارز بودن جرم و انرژی است که انیشتین با جسارت تمام آن را مطرح نمود و چندی بعد جامه ی عمل به خود پوشید، یعنی از یک فوتون انرژی، زوج ذره الکترون و ضد الکترون(پوزیترون) تولید شد که به پدیده ی تولید زوج معروف شد. این برای اولین بار بود که از انرژی توانستند تولید ماده جدید نمایند.
آنچه از این قانون در زندگی انسان و خصوصا انسانهای معتقد اهمیت پیدا می کند اعتقاد به معاد است که جسمانی بودن معاد را ممکن می داند. بعد از تبدیل جسم انسان به انرژیهای دیگر عکس این عمل نیز قابل انجام است و جسم انسان به حالت اولیه ی خود برمی گردد.
از طرفی دیگر تولید زوج می تواند بیانگر این مهم باشد که تمام ذرات و مواد دارای یک زوج می باشند و به صورت تک و منفرد نیستند،آنگونه که در متون دینی نیز به آن اشاره شده است.
قوانین اول و دوم نیوتن:
قانون اول که به قانون لختی نیز معروف است بیان می دارد که جسم ساکن یا جسم دارای سرعت ثابت حالت خود را حفظ می کند مگر آنکه از خارج به آن نیرویی وارد شود.
و قانون دوم نیوتن بعد از اعمال نیرو به جسم است که جسم در جهت نیروی وارد شده شتاب می گیرد، حال اگر این نیرو در جهت حرکت اولیه وارد شود جسم شتاب مثبت می گیرد و لحظه به لحظه بر سرعت آن اضافه می شود، اگر نیرو در خلاف جهت حرکت به جسم وارد شود جسم شتاب منفی گرفته و آرام آرام متوقف می شود.
عینی ترین مثال را از شروع همین وبلاگ و سایت بیان می کنم که مدتی است شروع به فعالیت نموده است. دوستانی بدون هیچ گونه توقع و از سر لطف و مهربانی زحماتی را متقبل شده و نیرویی در جهت حرکت می شوند و شتابی مثبت به این کار می دهند، و امید داریم هیچ نیرویی در خلاف جهت به این کار وارد نشود؛تا قانون دوم محقق شود. اما حداقل انتظار اين است ؛ قطاري كه با سرعت ثابت در حركت است هيچ نيروي موافق و مخالفي از بيرون به آن وارد نشود تا لااقل قانون اول حاكم باشد.
در پایان قسمت نخست این نوشتار، خود را بی نیاز از نقد ندانسته بلکه نقد از طرف دوستان را مایه ی رشد خود می دانیم.
معرفی کتاب:
1- فیزیک و واقعیت،نوشته ی آلبرت انیشتین،ترجمه ی محمدرضا خواجه پور ،انتشارات خوارزمی
2-تکامل فیزیک ،نوشته ی آلبرت انیشتین،ترجمه ی احمد آرام ،انتشارات خوارزمی
قسمت دوم:
فیزیک به معنی طبیعت و علم اندازه گیری است و تلاش می کند تا تمام وجوه عالم از ریزترین ذرات تا بزرگترین کهکشانها را مورد بررسی دقیق و علمی قرار دهد. بنابراین جای جای زندگی هر انسان رد پایی از فیزیک می توان یافت و از زاویه ی اصول و قوانین فیزیکی قابل بررسی است. این نکته ما را بر آن داشت تا مروری بر بعضی از اصول و قوانین فیزیکی که در جریان زندگی همه ی انسانها شایان توجه است، یادآوری گردد.
قانون سوم نيوتن:
هر عملي را عكس العملي است برابر و در خلاف جهت آن.
به نظر مي رسد اين قانون، تنها قانون فيزيكي است كه اغلب انسانها به آن اعتقاد دارند و با ضرب المثلهاي مختلفي در فرهنگ ايراني نيز پذيرفته شده است. اگر ظلمي به كسي كرده باشيم بايد انتظار آنرا از روزگار يا طرف مقابل داشته باشم و اگر لطفي به كسي كرده باشيم پاسخ آنرا نيز خواهيم گرفت.
قانون سوم ترموديناميك:
رسيدن به صفر مطلق(دماي منفي 273 درجه سانتيگراد) محال است.
صفر مطلق كمترين دماي شناخته شده است كه با محاسباتي به آن رسيده اند، همانند سرعت نور كه بالاترين سرعت شناخته شده تاكنون است.
حال اگر صفر مطلق را يك ايده ال فرض كنيم پس رسيدن به ايده آلها غير ممكن و محال است اما انسان بايد در جهت رسيدن به ايده آلها تلاش كند تا بتواند به آن نزديك شود؛ همچنين در مسير رسيدن به آن به موفقيتهاي ديگري دست يابد.
اصل افزایش آنتروپی:
هر فرآیندی در جهت افزایش آنتروپي(بی‌نظمي)پیش می رودتا اینکه به نظم پایداری برسد.
همه ي بي نظمي ها و اغتشاشات به سمت يك نظم بايدار پيش مي رود از جمله نظامات اجتماعي. اما نكته اصلي اين است كه بايد جهت دهي درست انجام گيرد تا به نظم پايدار منجر شود.
اصل عدم قطعيت:
حاصلضرب تغییرات تکانه خطی در تغییر مکان مقدار ثابت کوچکی است.
حاصلضرب دو کمیت به ظاهر وابسته به هم و در واقع به كلی مخالف از هم، مقداری ثابت است. برای مثال شرایط انسانها از هر لحاظ نزدیک هم است. شخصي که در مسیر علم قدم مي نهد و وقتش را صرف دانش مي كند و در كنارش شخصي که در مسیر خوشگذرانی بوده و از علوم چندان بهره‌‌ای نبرده است.
یعنی حاصلضرب رشد و پیشرفت علمی در تفریح و خوشگذرانی مقداری است ثابت، که افزایش یکی کاهش دیگری را در پی دارد. اکثر قوانین زندگی این قانون بنیادی فیزیکی را در خود دارند به عبارتی این قانون یکی از ارکان زندگی بشری است به گونه‌ای که بسته به شرایط و سایر پدیده‌های حاکم بر زندگی درصدهای ویژه‌ای از مولفه‌های قانون را انتخاب نمایند.
اصل طرد پاولی:
دو ذره مثل همی وجود ندارد و حداقل اینکه وقتی در یک اربیتال قرار می‌گیرند اسپینشان(خاصيتي ذاتي مشابه حركت وضعي)متفاوت هم است.
دو چیزی که از همه لحاظ دقیقا مثل هم باشد در جهان وجود ندارد. حتي دو قلوها نيز تفاوتهايي با يكديگر دارند. برای همین هست که زوجها صد درصد سازگار نیستند، و وجه تمایز زیادی بینشان هست. تصور کنید که هر انسانی از میلیاردها میلیارد ذره بنیادی اسپین دار، از جمله الکترون ساخته شده است، پس در ساختار میکروسکوپی و زیر اتمی این ذرات در اربیتالها دارای اسپین مخالف هم خواهند بود. بنابرین اصل طرد پاولی تفاوتهای فردی و خانوادگی را در بین انسانها در جنسهای موافق و مخالف توجیه می‌کند. این اصل به موازات قانون سوم ترمودینامیک، رسیدن به ایده‌آلها را رد می‌کند.
با این حال حالتهای ممکنه مکمل همی وجود دارد که به وفاق و پایداری کلی منجر می‌شود. مثلا یک آقا (پروتون) به همراه یک خانم (الکترون) زوجی را تشکیل می‌دهند که اگر شرایط تشکیل پیوند (اتمی یا زناشویی) برایشان فراهم شود مجموعه‌هايی را بوجود می‌آورند. مثلا هیدروژن (1و1) با پایداری زیاد به منزله زندگی عالی و هیدروژن (1و2) به منزله زندگی خوب و هیدروژن (1و3) به علت ناپایداری زیاد نماد زندگی ناسازگار می‌باشند. بنابرین اگر وجود چنین اصول بنیادی فیزیک در تجزیه و تحلیل دقیق علمی زندگی ها هم لحاظ شود، درصد پایداری و سازگاری خانواده‌ها بیشتر از پیش خواهد بود.
در پايان اميدواريم همچون آينه هاي تخت باشيم كه همواره تصويري هم اندازه ي جسم را نمايش مي دهد و سعي نماييم مانند آينه هاي مقعر و محدب نباشيم كه گاهي كوچكتر و يا بزرگتر از واقعيت را نشان دهيم و به واقع مصداق جمله ي "مومن آينه ي مومن است" باشيم.
منابع: فيزيك پايه هاليدي جلد 1و2
دانشنامه رشد
تهيه و تنظيم: علي ايماني ايمني
درباره روستا
