جشن رونمایی سه عنوان کتاب در روستا برگزار شد

 به مناسبت هفته پژوهش سه عنوان کتاب به نام هایآثار و بناهای تاریخی لاله‌آباد، گلگشتی در باغ جزیره بحرارم بابل و فضایل علوی در چهل حدیث نبوی در روستای ایمن آباد بابل رونمایی شد.

آقای علی ایمانی ایمنی که پیش از این کتاب « ابنوا - کروکلا » با عنوان فرعی « نگاهی تاریخی به آداب و رسوم ایمن آباد و کروکلاء بابل » را در شهریورماه 1394، به چاپ رسانده بود، این بار با پژوهش های میدانی و مطالعاتی فراوان، موفق به آماده سازی و چاپ این سه اثر شد.

رونمایی از سه عنوان کتاب تازه منتشر شده  علی ایمانی نویسنده و پژوهشگر اهل روستای ایمن‌آباد بخش لاله‌آباد بابل، که در 25 آذرماه 1399، با حضور محمدی فیروزجایی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، یوسف الهی پژوهشگر فرهنگ بومی مازندران، محسن لاسمی عضو خیرین مدرسه‌ساز شهرستان بابل، و جمعی از پژوهشگران و مردم روستای ایمن آباد و کروکلا در دبسان حاج حسن لاسمی این روستا، انجام شد، مولف کتاب توضیحاتی را درباره روند جمع آوری و تالیف کتاب ارائه نمود و آقای محمدی فیروزجایی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان بابل با ابراز خرسندی از حضور در جمع پژوهشگران گفت:ما اکنون شاهد نوزایی و تحول مثبت در بخش پژوهش های فرهنگی بویژه فرهنگ بومی هستیم و این مساُله خوشبختانه فراگیر شده است و‌ امروز شاهد هستیم که پژوهشگرانی حتی در روستاهای شهرستان به تحقیق و تفحص از آثار گذشتگان و نیاکان در حال فعالیت و پژوهش هستند.

معرفی کوتاه از کتاب هایی که رونمایی شد:

  آثار وبناهای تاریخی لاله آباد

یکی از ضرورت‌های پرداختن به این پژوهش، بررسی جامع آثار و بناهای تاریخی دو دهستان لاله‌آباد و جلال‌اَزرک (کاری‌پِی امروزی) از بخش لاله‌آباد است که تعدادی از آنها در کتاب «از آستارا تا استارباد» دکتر منوچهر ستوده بدان پرداخته نشده است. به طور مثال در بررسی آثار جلال‌ازرک، کتیبة درویش فخرالدّین موزیرج (سال 833 ق.) و کتیبة شاه عبدالله کاظم (سال950 ق.) بررسی شد، امّا کتیبه‌های امام‌زاده محمّدصادق خردون‌کلا (سال 887 ق.) و امام‌زاده عبدالله چمازین (سال 1341 ق.) دیده و بررسی نشد. نیز می توان به تپّه های تاریخی بالابازیار، طرقچی کلا، مظفرکلا در دهستان لاله آباد اشاره کرد که برای نخستین بار در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. 

از مهم ترین اهداف نگارنده در این پژوهش، رونق صنعت گردشگری منطقه است. هر چند این مهم، یکی از وظایف و  نقش های اصلی میراث فرهنگی و گردشگری است. به امیدِ ثبت و مرمّت و نگهبانی از آثار تاریخی لاله آباد.

  گلگشتی در بحرارم بابل

از دیرباز در حوالی سبزه میدان - میدان ولایت کنونی- شهر بابل و در قسمت جنوبی آن، دریاچه مانندی از آب بابل رود تشکیل شده بود که وسط آن را جزیره ای انبوه با درختان جنگلی پوشانده بود. این باغ جزیره در مسیر بابل رود قرار داشت و بابلرود در خروجیِ باغ به شاخه های مختلف از جمله «آقارود» تقسیم می شد. آنچه از منابع تاریخی برمی آید، شاه عباس اول، آقامحمدخان قاجار، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار در آن عمارت هایی بنا کرده و یا دست به تعمیر و بازسازی آن زده اند. این باغ جزیره در دورة شاه عباس اول تا ابتدای دورة فتحعلی شاه قاجار به «باغ شاه» مشهور بود. در دورة فتحعلی شاه به دلیل توجه شاه قاجار به شهر بابل و رونق دوبارة این شهر پس از رکودی چندین ساله، دستور بازسازی و احیای باغ شاه به محمدمیرزای ملک آرا حاکم مازندران صادر شد. با تجدید بنای چند عمارت و انتقال دارالحکومة بابل به این باغ جزیره، این باغ جانی دوباره گرفت و نام آن به دلیل دریاچة زیبای اطراف آن به «بحرالارم» تغییر یافت. به دلیل زیبایی بحر ارم، سیاحان و تاریخ نگاران زیادی پس از بازدید از این باغ مطالبی دربارة زیبایی های چشم نواز و نوای گوش نواز پرندگان آن نگاشته اند.

یکی از این دست نوشته ها که از نظرها دور مانده بود و نگارنده به آن دست یافته، مقاله ای در میان یک نسخة خطی با عنوان «تعریف عمارت بحرالارم» است. این مقاله برگ های 79 تا 84  نسخة خطی شمارة 2/9799 کتابخانة مجلس شورای اسلامی است که به خط شکسته نستعلیق نوشته شده است. در متن و پایان مقاله، نام نویسنده و کاتب معرفی نشده اما از خود متن معلوم می شود که نسخه از دورة فتحعلی شاه قاجار و نویسندة آن یکی از تاریخ نگاران یا منشیان دربار این پادشاه بوده است. 

جستجوها را ادامه داده تا پس از حدود دو سال مقاله ای با عنوان «كتاب ‌تاريخ جهان‌آراي مروزي» از «دکتر ناصر تکمیل همایون» پیدا کردم. دکتر تکمیل همایون در پایان مقاله فهرستی از کتاب مورد اشاره را ارائه نمود که مطلبی با عنوان «خامة مشكين‌رقم به‌ذكر عمارت بحرالارم واقع در كشور مازندران، ساحت ورق را چون روضة ارم مي‌نمايد» در پایان جلد اول نظر نگارنده را به خود جلب کرد.

مؤلّفِ کتاب مورد اشاره شخصی به نام محمدصادق وقايع‌نگار مروزي، داروغة دفترخانة همايون در دورة فتح علي‌شاه قاجار است. از این کتاب نسخه های خطی متعددی موجود است و تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. این نسخة خطی را از کتابخانة مجلس (شماره ثبت 13766) دریافت کرده و مطلب «...ذکر عمارت بحرالارم...» را پیدا نمودم. خوشبختانه این مطلب بخش کوتاهی از مقالة «تعریف عمارت بحرالارم» بود که در جستجوی نام مؤلف آن بودم. 

 فضایل علوی در چهل حدیث نبوی

 کتاب حاضر، رسالة سوم از مجموعة خطی شمارة 1185 بخش نسخ خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه اصفهان به نام «اربعون حدیثاً» است. این رساله شامل 48 حدیث از پیامبر گرامی اسلام است که 44 حدیث آن دربارة فضائل و مناقب حضرت علی (ع) است.

در تاریخ اربعین نویسی یکی از نخستین کسانی که کتاب اربعین دربارة فضائل حضرت علی (ع) نوشت، شیخ منتجب الدین بن بابویه قمی (م 585 ه.) است که عنوان کتابش «الاربعون حدیثا من الاربعین عن الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین» بوده است. 

ترجمة 30 حدیث رسالة حاضر به نثر فارسی و 18 حدیث پایانی آن منظوم و غالب دو بیتی دارد. یکی از مشهورترین کسانی که چهل حدیثی گردآوری و ترجمة آن را به نظم درآورده شاعر معروف قرن نهم عبدالرحمن جامی بود. بنابراین بعید نیست نویسندة این رساله نیز در ترجمة منظوم تعدادی از این احادیث، از چهل حدیث جامی بهره ای گرفته باشد.
 
دربارهُ مؤلف کتاب
نویسندة این رساله سیّد عبدالعظیم خادم الحسینی بابلکانی از رجال فاضل و صاحب نفوذ کشور در دورة شاه طهماسب صفوی، از سال 943 تا 982 هجری خادم باشی و کلیددار پنجره فولاد و حرم مطهر امام رضا (ع) بود. وی به سبب نزدیکی به دربار و موقعیتی که داشت این رساله را به نام شاه طهماسب گردآوری و آن را با شجره نامه ای از شاه همراه کرد. از آنجا که خادمین حرم در دورة صفوی عموماً از عالمان دینی و سادات عصر خود بودند، بنابراین وی نیز از این قاعده جدا نبوده چنان که خود نیز در مقدمة رساله می نویسد: «این فقیر حقیر جانی عبدالعظیم الخادم الحسینی البابلکانی به مطالعة احادیث نبوی و مذاکرة اقاویل مصطفوی اشتغال می نمود و در دعای بقای دولت روز به روز می افزود تا به این حدیث رسید که «زَیّنوا مَجالِسَکُم بِذِکرِ عَلیِّ بنِ ابی طالب علیه الصّلاه و السَلام».

در منابع مختلف دورة صفوی از وی با عناوین «میرعبدالعظیم بابلکانی خادم آستانة مقدسة رضویه»  و «میرعبدالعظیم بابلکانی خادم باشی عتبة علّیة مقدّسة منوّرة رضویّه»  یاد شده است. 

وی در یک نوبت در سال 943 هجری از سوی شاه طهماسب صفوی در رأس هیأتی بلند پایه برای متقاعد کردن سام میرزا برادر شورشی شاه، به طبس اعزام شد  و بار دیگر در سال 956 نیز جهت مجاب کردن و آوردن برادر دیگر شاه، القاس میرزا به شهر زور اعزام گردید. وی در هر دو مأموریت موفق بود، شاید به همین دلیل در سال 943 به منصب خادم باشی حرم مطهر رضوی برگزیده شد. میرعبدالعظیم در سال 982 هجری وفات کرد و شاه به دلیل اعتبار و عزتی که برای او قائل بود، منصب او را به فرزندش «سیّد عبدالکریم بابلکانی» تفویض نمود.

** علاقه‌مندان جهت تهیه ی کتاب‌ها می‌توانند به دهیاری روستای ایمن‌ آباد بابل و یا کتابفروشی کانون تربیتی امام خمینی بابل مراجعه فرمائید.
 

عکس و خبر: رستم نژاد چراتی//25 آذرماه 1399