شخم زدن شالیزارها و آماده‌سازی زمین پیش از تنفس خاک در مازندران

هرچند دغدغه کمبود آب امسال نیز زمان شخم و شیار شالیزارهای مازندران را حدود سه هفته نسبت به سال قبل با هدف بهره گیری از روان آب ها برای سیراب کردن زمین به جلو انداخت،اما کارشناسان معتقدند زمین هایی که در یک فصل زراعی 2بار کشت می شود ، برای بازدهی مناسب باید فرصت فاصله تنفس خاک را رعایت کرد.

شخم، عملیاتی است که منجر به زیر و رو و نرم کردن خاک و هم چنین خرد کردن کلوخ ها می شود و بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی این عملیات نفوذ پذیری خاک نسبت به هوا و آب، افزایش توان ذخیره آب، ازبین رفتن بذرعلف های هرز به دلیل قرار گرفتن در معرض دید پرندگان و تاثیر سرما بر آنها، زیر خاک کردن بقایای گیاهی فصل قبل و از بین بردن آفت کرم ساقه خوار را که به صورت زمستان گذران در بقایای گیاهی وجود دارد ،به همراه خواهد داشت .

اما دست اندرکاران کشاورزی جهاد کشاورزی مازندران معتقدند ،از آنجاییکه در فصل زراعی گذشته حدود 85هزار هکتار از زمین های شالیزاری دوباره نشاء و یا به صورت پرورش ساقه شالی ( رتون)کشت شده و زمان برداشت آن نیز تا اواخر آبان امسال به طول انجامیده است، شخم وشیاراین زمین ها زود بوده و در واقع فرصت تنفس خاک رعایت نشده است.

مشاهدات خبرنگاران ایرنا از مناطق مرکزی مازندران از جمله بابل، بابلسر، محمود آباد، فریدونکنار و آمل نشان می دهد که بیشتر زمین های این منطقه شخم و شیار شده و آماده‌سازی زمین صورت گرفته است.

کشت برنج در مازندران به طور معمول با شخم و شیار ،خزانه گیری و آب تخت کردن شالیزار از ماه اسفند آغاز می شود و به طور معمول در اواخر ماه فروردین به مرحله نشاء می رسد.

مشاهدات و حس روزهای آفتابی و آب و هوای گرم فصل پائیز و یک ماهه زمستان امسال در بین کشاورزان مازندران و از طرفی فراگیری اخبار و اطلاعاتی که از کمبود ذخیره آب پشت سدها و آببندان ها در بین آنان بوجود آمده ،سبب شد تا شالیکاران با هدف بهره گیری از اندک آب روان و آب موجود در شالیزارها بدون توجه به مقوله تنفس خاک ،عملیات شخم و شیار و آماده سازی زمین را انجام بدهند.

بر اساس آمار رسمی شرکت آب منطقه ای مازندران پائیز به عنوان پرباران ترین فصل سال در استان امسال در حالی جای خود را به فصل زمستان داده است که ذخیره آب پشت سدهای استان حدود 50 درصد کمتر از سال گذشته است .

خالی ماندن نیمی از ظرفیت سدهای مازندران به معنای در پیش بودن سالی سخت برای برنجکاری در این استان است ، محصولی که کشت آن مهم ترین راه تامین معیشت کشاورزان این استان محسوب می شود و تنها راه رونق بخشی به آن نیز وجود آب فراوان در پشت سدها ، آببندان ها ، تالاب ها و رودخانه هاست.

20 درصد از آب کشاورزی مازندران از طریق سدها و آب بندان ها و بقیه از آبهای سطحی و زیر زمینی تامین می شود.

در حال حاضر ذخیره آب پشت سدهای استان به 125 میلیون متر مکعب رسیده که به معنای آبگیری کمتر از 54 درصدی در مقایسه با سال گذشته است.

مازندران دارای 2 سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت 325 میلیون متر مکعب است.

استان مازندران 800 قطعه آببندان با ظرفیت حدود 370 میلیون متر مکعب دارد که نقش مهمی در تامین آب زمین های کشاورزی و پرورش ماهی دارد.

لزوم رعایت تنفس خاک زمین های شالیزاری مازندران
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت که شخم و شیار و زیر خاک کردن بقایای گیاهی فصل قبل باید پس از پوسیدن شدن کامل آن صورت بگیرد.

عبدالرحمان عرفانی با اشاره به اینکه در این فاصله تنفس زمین نیز صورت می گیرد، افزود: صاحبان زمین هایی که 2بارکشت برنج را انجام داده اند ،باید فرصت تنفس خاک را رعایت کنند،یعنی اواخر بهمن شخم شیار را انجام بدهند.

وی اضافه کرد: ماندابی بودن دائمی زمین های شالیزاری ساختار خاک را دچار اشکال می کند و به طور یقین زمین هایی که کشت دوم می شوند ، زمین های خوب و مرغوب استان هستند و اگر شالیکاران به نکات تغذیه و ساختار خاک زمین شالیزاری توجه نکنند ،در آینده با مشکل مواجه خواهند شد.

وی اظهار داشت: هر چند شخم زمستانه با هدف استفاده از آب سطحی و از بین بردن علف های هرز مورد تاکید است، اما زمین هایی که 2بار کشت برنج صورت گرفته است، باید فرصت تنفس خاک را پیدا کنند.

وی گفت: در فصل زراعی گذشته برداشت کشت دوم برنج در اواخر آبان صورت گرفته است و فرصت یک ماهه برای پوسیده شدن بقایای ساقه شالی و تنفس زمین کم است، پس باید این زمین ها در اواخر بهمن ماه شخم و شیار شوند.

وی در عین حال گفت که شخم زمستانه زمین هایی که یک بار کشت برنج شده و یا کشت غیر از برنج داشته است ،بهترین روش مبارزه با آفات از جمله کرم ساقه است.
وی افزود :شخم و شیار شالیزارها و آب تخت کردن در فصول سرد سال در مرگ و میر لاروهای باقی مانده در ساقه و پوشال برنج موثر است.

عرفانی گفت: به هر حال با توجه به اینکه هنوز سد هراز روی رودخانه هراز که آب نیمی از 230 هزار هکتاری زمین های شالیزاری استان را تامین می کند به اتمام نرسیده ،استفاده از اندک آب روان سطحی که از رودخانه ها به دریا می ریزد فرصتی برای شخم و شیار و آب تخت کردن زمین های کشاورزی است.

حدود 110 هزار هکتار از زمین های شالیزاری مازندران در منطقه دشت هراز شامل شهرستان های آمل، بابل، محمودآباد، فریدونکنار و بابلسر واقع است که اگر سد در حال ساخت هراز به بهره برداری برسد ظرفیت مهار آب سطحی استان از حدود 11درصد فعلی به 24درصد افزایش می یابد.

سد مخزنی هراز آمل از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع 150 متر و 373 متر طول تاج سد به ظرفیت نهایی 650میلیون مترمکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است که عملیات خاک ریزی این سد آغاز شد.

احمد صادقی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان محمودآباد نیز در این خصوص گفت: در حال حاضر حدود 30 درصد از زمین های شالیزاری حوزه آبریز هراز شخم وشیار شده است.

وی با بیان اینکه شخم و شیار زودهنگام فقط با هدف استفاده از روان آب ها و انجام کشت دوم برنج در این منطقه صورت می گیرد، بیان داشت: این فرایند با توجه به تغییر اقلیم و کمبود شدید ذخیره آب بهترین روش است.

وی گفت: مبارزه با آفات از جمله کرم ساقه خوار از دیگر مزیت های شخم و شیار زودهنگام زمین در روزهای سرد سال است.

بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد 6 میلیارد و ‎ 600میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .

به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی در مازندران بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

مازندران با تولید سالانه حدود یک میلیون تن برنج سفید ، بیش از 42 درصد نیاز کشور به این محصول راهبردی را تامین می کند.

به قلم: سید رضا هاشمی کروئی خبرنگار خبرگزاری ایرنا