*اطلاعات موجود در سایت بیشتر بصورت میدانی جمع آوری شده است و احتمال اشتباه وجود دارد . ما را در رفع اشتباهات و تکمیل اطلاعات، یاری نمایید . منتظر ارسال مقالات، مطالب و دست نوشته های شما اهالی روستا، درباره موضوعات مختلف هستیم*

تیرک سری ، آیینی کهن که دوباره در روستا برگزار شد

 تیرک سری از جمله آئین های سنتی در مازندران است که در گذشته همزمان با سقف گذاری ساختمان های مسکونی و اماکن مذهبی چون مساجد، تکایا و حسینیه ها با مشارکت مردم و خیران برگزارمی شد؛ آئینی که اکنون تنها ردی از آن در مناطق دور افتاده و ییلاقی استان مازندران باقی مانده است.

 

این مراسم دوشنبه 13 آذرماه 1396، در روستای ایمن آباد در محل ساخت بنای مسجد امام رضا(ع) توسط اهالی روستا برگزار شد. ضمن قدردانی از اهالی روستا و پیشنهاد دهندنگان و بانیان برگزاری رسم کهن تیرک سری مروری می کنیم بر این فرهنگ غنی و کهن مردم روستای مان و مناطق مختلف مازندران.

 

 

 

تیرک سری همان برپا کردن ستون و یا تیرک برفراز ساختمان ها ی دارای شیروانی برای نصب پوشش بناست و اولین چوبی را که برای پوشش سقف نصب می شود ، تیرک یا همان ستون اصلی گویند که برای پوشش آن، از چوب هایی به ابعاد دو الی سه متر و به تعداد پنج الی10 عدد استفاده می شود که به آن ' پل ورpelver ' گویند.

 

در گذشته به خاطر نبود فناوری هایی مانند بالابر ، تیرک ساختمان ها باید با کمک چند نفر در جای خودش قرار می گرفت و لازمه این کار همکاری مردان محله یا روستا در این کار بود که دست به دست هم دادند و ' یا علی ' گویان تیرک و پل ورها را برروی سقف قرار می دادند.

 

با ورود آهن به ساخت و سازها و به دنبال آن تحول شگرفی که در فناورهای ساخت و ساز ایجاد شد ، امروزه  تیرک ها حتی چوبی هم که باشد با بالابر در جای خودش قرار می گیرد و به این ترتیب فرهنگ کهن و غنی بر جای مانده از رسم تیرک سری نیز آرام آرام در حال فراموشی می باشد. اما مردم مناطق مختلف مازندران سعی می کنند بصورت نمادین هم آنرا برگزار نمایند. مثل مردم روستای ایمن آباد از بخش لاله آباد بابل که در ساخت مسجد روستادر سال 1396، با وجود بالابر اقدام به برگزاری این رسم نمودند.

 

 

 

همیاری همراه با همشادی

بسیاری از آئین های سنتی در مازندران مانند تیرک سری در ساخت بنا ، کایربری در برداشت محصولات کشاورزی و خرمن سری بر محور همیاری بنا شده است و برپایی جشن و پذیرایی های دورهمی نیز برای تحکیم این آئین ها بوده است.

 

مازندرانی ها از هر فرصتی برای ایجاد شادی و شعف بهره می برند و در کنار جشن ها، مراسم مختلفی به خصوص در روستاها برگزار می شود که زمینه شادی بستگان را به همراه دارد و یکی از این رسم ها تیرک سری است که از دوران های قدیم این سنت نسل به نسل تا به امروز رسیده است.

 

هر چند این رسم در سال های اخیر به خاطر ساختمان سازی جدید و استفاده از آهن در سقف در بخش عمده ای از استان مازندران فراموش شده ، ولی در جنوب شهرستان بابل ، مناطق بابلکنار و بندپی شرق و غرب هنوز برقرار است.

 

در این آئین سنتی که با دعوت عمومی همراه است ، مدعوین ضمن پذیرایی و صرف غذاها و میوه های محلی و شربت و شیرینی از سوی صاحب خانه و یا متولیان اماکن مذهبی، با دادن هدایا و کمک های نقدی و غیرنقدی، در ثواب ساخت سرپناه و منزل مسکونی به خصوص در ساخت مساجد، حسینیه ها و تکایا شرکت می کنند و صاحب خانه ، متولیان و دست اندرکاران امور هم به پاس اقدامات خداپسندانه، در حق اهالی و خیران نیک اندیش دعای خیر می کنند.

 

 

 

درست کردن مجمعه در تیرک سری

بعد از سرسازی خانه ( سقف ) به صاحب خانه اطلاع می دادند و مراسم می گرفتند.

 

عزیزالله طاهری نژاد یکی از اهالی روستای لدار بندپی ابل می گوید: مراسم این گونه بود که یکی از نزدیکان اعم از خواهر، زن داداش ، مادر و یا اعضای فامیل با درست کردن مجمه (سینی بزرگ) که در آن انواع شیرینی ها و خوردنی های محلی مانند بهاردونه، کماج، میوه قرار داشت به همراه چند جفت جوراب مردانه برای کارگرانی که در تیرک سری کمک کردند، برای صاحب خانه می آوردند و برپا شدن سقف ساختمان را تبریک می گفتند.

 

وی گفت : عبارات مشخصی برای تبریک گفتن در این گونه مواقع وجود داشت مانند ؛ ' انشاء الله دخترت را عروس کنی ' ، ' انشاالله پسرت را داماد کنی ' ، ' انشاالله با تن خوش به خانه بروی ' ، ' انشاالله به کربلا و مکه مشرف بشی ' ، انشاء اله این سره پسر مشت بهو وه" و عباراتی از این قبیل .

 

در آئین تیرک سری برای ورود به خانه جدید در حال ساخت همه شادی می کردند ، یک نفر در جلو قرار می گرفت و ساز می زد و بقیه افراد فامیل با کف زدن پشت آن حرکت می کردند و وارد خانه جدید می شدند.

 

اگر کسی مراسم را برای خانواده ای که خانه نو ساخته بود با بی توجهی نادیده می گرفت موجب ناراحتی آن صاحب خانه می شد.

 

 

 

کاربرد صنایع چوب در مازندران با پوشش جنگلی

 

'علی جهانیان' کارشناس هنرهای سنتی اداره میراث فرهنگی بابل و همچنین راهنمای موزه بابل که پدرش نیز در قدیم نجار بود و کارهای تیرک بندی ساختمان ها را انجام می داد می گوید: از گذشته های بسیار دور ، مازندران به دلیل داشتن جنگل های انبوه، صنعت چوب در این منطقه بسیار حائز اهمیت بود و صنایع دستی چوبی در آن بسیار رواج داشت.

 

وی افزود : ساختار ساختمان های روستایی و شهری مازندران در گذشته، با حجم زیادی از مصالح چوبی بوده است و به دلیل بارندگی شدید سقف این ساختمان ها شیروانی بوده که فرار آب و بارش باران به سمت زمین آسان تر شود.

 

این کارشناس هنرهای سنتی گفت : به خاطر همین باران های شدید در گذشته ، ارتفاع تیرک ها را بلند تر می گرفتند ، یعنی از یک و نیم متر بیشتر تا گریز آب از روی سقف براحتی انجام شود.

 

مردم بومی مازندران پس از ساختن دیوارها از چوب و گل ، معمولا از چوب درخت آزاد یا 'ازار' جهت پَل وِر ریزی و برای مشخص کردن ارتفاع سقف از چوب های عمودی به نام تیرک استفاده می کردند.

 

جهانیان گفت : در مرحله نصب تیرک ، نجارها با به کار بردن اصطلاحاتی از قبیل ' تیرک نمی ایستد ' یا ' میخ فرو نمی رود ' از صاحب خانه طلب شیرینی می کردند و چون این مرحله آخرین مراحل ساخت اسکلت بود ، صاحب خانه به میمنت خانه دار شدن و به دور ماندن از چشم زخم ها ، گوسفندی را قربانی و بین فقرا خیرات می کرد.

 

در همین راستا بستگان نزدیک برای عرض شاد باش به صاحب خانه با هدایایی که به نجار می دادند از قبیل پول، شیرینی و لباس، خوشحالی خود را نسبت به خانه دار شدن طرف مقابل اعلام می کردند.

 

 

 

مژده خانه دار شدن با دوسرکتن و للِوا

 

این کارشناس میراث فرهنگی گفت : در همین راستا صاحب خانه جشن کوچکی هم برپا می کرد و با مراسم مولودی خوانی و اجرای موسیقی محلی با سازهای بومی دو سرکتن  و  للوا  مژده ی خانه دار شدن خود را به دیگران اعلام می کرد.

 

وی اظهارداشت: در خانه های روستایی جهت زیبایی زیر سقف تیرک ها را به صورت پلکانی در نمای بیرونی ساختمان می ریختند و به آن  ' شیر سر '  اطلاق می شد.

 

وی گفت: در مناطق شهری ساختمان ها به صورت یک یا دو طبقه بود که معمولا کف سازی و سقف سازی آن با تیرک های پلور و تخته کوبی اجرا می شد و درون شیروانی را که در واقع نقطه بعد از تخته ها و تیرک ها بود ، ' نی اندود ' می کردند و روی آن سفال می گذاشتند.

 

اما در مناطق روستایی بعد از حلا (تخته نازک) ریزی ، سقف را با تخته های کوتاه که روی هم قرار می گرفت ، در مقابل نفوذ آب محکم می کردند که در اصطلاح به این سقف ' لته پوش' می گفتند .

 

در روستاها خانواده هایی که از قشر ضعیف تر بودند برای منزل، طویله و انبارها از کاه برای پوشش سقف استفاده می کردند که در اصطلاح محلی به این دسته از بناها ' کمل به سر ' می گفتند.

 

 

 

مراسم تیرک سری برای نوعروسان

 

معمولا مراسم تیرک سری برای نوعروس و داماد که تازه خانه دار شدند جلوه بیشتری داشت.

 

البته لازم به ذکر است که مراسم تیرک سری مساجد، تکایا، سقا نفارها و حسینیه ها، از سوی همه ی اهالی محل انجام می شد و غالبا هدایای تیرک سری را خانم ها اهداء می کردند.

 

 

 

به قلم: زینب حبیب پور گودرزی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خدا قوت گمی خدمت همه ی برارا و خواخرای روستای ایمن آباد که  آئین بومی و کهن امه مله یعنی تیرک سری ره که خله سال هسه برگزار نهونه ره، جمع هئیت انجام هدانه.

بویژه اون برار و یا خواخری که پیشنهاد اجرا بهی ین اینتا رسم ره هدائه. چون قدیمِ تیرک همون پَلوِرهای چویی سنگین بی یه که نیاز به نیروهای انسانی ویشتری داشته، مثل همسایه ها و فامیلون که ای یمونه و همکاری کردنه تا تیرک ره بهلن ونه سرجا.

اتی روز  زنان هم غذا درست کردنه به عنوان صبحانه و نهار ایاردنه تا دور هم دواشن. 

امروزِ روز چون بالابر بی یموعه و تیرک ره ونه سر جا النه، نیاز به نیروی انسانی نی یه. همینتای وسه ممنوندار اهالی روستا هسمه که فرهنگ قوی و غنی تیرک سری ره که اتا جور  ترویج کایری و با هم دَیِّن هسه و دل همدیگه ی وسه پ بوعه و اینکه بی تفاوت نواشیم نسبت به همدیگه ره  با همدیگه برگزار هکردنه.

ارمون دارمی این رسم ها و سایر رسم ها ، با همکاری اهالی روستا برگزار بواشه. شمه خنابدون.

 

 

ارسال نظر

وبسايت روستا مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است و از انتشار نظراتی که حاوی توهین یا بی‌احترامی به اشخاص حقيقي يا حقوقي و موارد مغایر با قوانین كشور باشد معذور است.

کد امنیتی
بارگزاری مجدد

درباره روستا
شهدا
حماسه سازان
مردم شناسی
کشاورزی
مشاغل و صنایع
آموزش
ورزش
زنان
خیرین
روستائيان نمونه
بنياد علمي فريد
آئينهاي مذهبي
نهادهای اجرایی
بهداشت
مقالات و مطالب مختلف
دیگر موضوعات

 

 

روستــا20