چالش های غرقابی بودن زمین های کشاورزی مازندران

 معضل غرقاب بودن بیش از 100هزار هکتار از زمین های کشاورزی پایین دست استان مازندران در 6ماهه دوم هر سال ، همچنان لاینحل باقی مانده و عملا استفاده از این اراضی برای کشت دوم را منتفی کرده است.

به گزارش ایرنا به رغم اهمیت آب در فعالیت های کشاورزی ،به دلیل عدم مهار و کنترل این منبع و نیز یکپارچه نشدن این اراضی ،بخش مهمی از اراضی کشاورزی مازندران در پاییز و زمستان در وضعیت غرقاب است.

هر چند رفع مشکل آبگرفتگی اراضی کشاورزی پایین دست مازندران از دغدغه های 20 ساله مسئولان استان است و زهکشی ، تسطیح و یکپارچه سازی زمین های شالیزاری و خدمات جامع مکانیزاسیون از مهمترین طرح های زیر ساختی در سند توسعه کشاورزی آمده است ،اما این مشکل فقط با تخصیص اعتبار و تداوم عملیات اجرایی مرتفع می شود.

استان مازندران 230هزار هکتار زمین شالیزاری دارد که سالانه با تولید بیش از یک میلیون تن برنج سفید 42درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند که کارشناسان معتقدند برای خودتکایی به این مواد غذایی استراتژیک اجرای طرح های زهکش و کانال کشی و سپس تسطیح ، یکپارچه سازی و نوسازی با هدف کشت مجدد ضروری است.

هر چند کانال کشی در کنار اجرایی شدن طرح تسطیح، یکپارچه سازی و نوسازی 50 هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان ایجاد شده است، اما کانال کشی اصلی برای هدایت آب های کشاورزی به رودخانه ها و آببندان ها در فصل پائیز و زمستان به عنوان یک طرح جامع زهکشی که مطالعات مرحله اول آن انجام شد،به هفت هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

در چند سال اخیر به دلیل مسدود شدن زهکش های سنتی ناشی از ساخت و ساز های غیر مجاز و تجاوز و همچنین لایروبی نشدن آن ،معضل غرقابی شدن زمین های شالیزاری پایین دست در شش ماهه دوم شدیدتر شده است به همین دلیل در سال 90-91 طرح جامع زهکشی و بهسازی آببندان ها و لایروبی رودخانه های پایین دست استان مازندران مطرح شد.

همزمان با آغاز به کار دولت یازدهم عملیات اجرایی یکی از بزرگترین طرح های زهکشی زمین های کشاورزی شالیزاری کشور تیرماه سال 1392در شهرستان سیمرغ استان مازندران آغاز شده بود،اما امروز پس از گذشت 40 ماه به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار متوقف شده است.

** زمستان پر آب و تابستان کم آب در زمین های پایین دست مازندران

سلیمان حاتم نژاد مدیر جهاد کشاورزی جویبار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا غرقابی بودن حدود 15 هزار هکتار از زمین های این شهرستان را از معضلات چندین ساله کشاورزی اعلام کرد و گفت: طرح زهشکی و کانال کشی در مناطق پایین دست و نزدیک به ساحل شهرستان های بابلسر، محمودآباد، فریدونکنار، سیمرغ و شرق ساری باید با تخصیص اعتبار ملی و با یک حرکت جهادی در یک بازه زمانی مشخص انجام شود تا بتوانیم به نتیجه حل معضل غرقابی بودن زمین برسیم.

وی توضیح داد: بالا آمدن آب در فصل زمستان علاوه بر زمین های کشاورزی ،شمار زیادی از ساکنان روستاهای پایین دست را در معرض خطر آبگرفتگی قرار می دهد.

وی گفت: بسیاری از محصولات کشاورزی جویبار به دلیل مشکلات آبگرفتگی دچار خسارت جدی در فصل کشت اول نیز می شود.

حاتم نژاد در عین حال به کمبود آب کشاورزی و شرب در فصل تابستان در جویبار اشاره کرد و گفت : تازمانی که نتوانیم طرح های آبی را در بهره وری و ذخیره سازی به صورت یکپارچه در قالب یک طرح جامع اجرا کنیم، این مشکل حل نخواهد شد.

فرج الله یدالله پور فرماندار شهرستان سیمرغ با بیان اینکه مرحله دوم اجرای طرح زهشکی و کانال به طول چهار کیلومتر هنوز شروع نشده است، گفت: هنوز 2هزار هکتار از زمین های کشاورزی منطقه در 6 ماهه دوم سال غرقاب است.

وی تخصیص نیافتن اعتبار را دلیل متوقف بودن کانال کشی به عنوان مهمترین پروژه زیر ساختی کشاورزی عنوان کرد و افزود:اعتبار مورد نیاز این طرح 40میلیارد ریال است.

وی مقدار زمین های زراعی و باغی سیمرغ را هشت هزار هکتار اعلام کرد و گفت: توت فرنگی ، برنج و مرکبات از تولیدات اصلی کشاورزی این شهرستان است و آبگرفتگی همواره از مشکلات اصلی کشاورزان است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بابلسر نیز با بیان اینکه حدود 13هزار هکتار از زمین های شالیزاری بخش بهنمیر و رودبست در شش ماه دوم غرقاب است، گفت: در این مدت علاوه بر اینکه کشت مجددبرنج صورت نمی گیرد ،هیچ گونه کشت پائیزه ای انجام نمی شود.

حسن رزاقی با بیان اینکه با بارندگی اندک در مناطق بالا دست تمام آب های سطحی در پایین دست ماندابی می شود، اظهار داشت: به دلیل جزیره ای عمل کردن طرح زهکشی و کانال کشی ، معضل غرقابی بودن زمین همچنان در فعالیت های کشاورزی منطقه دردسر ساز شده است.

رزاقی اظهار داشت: هر چند کانال کشی در بخشی از زمین های منطقه عملیاتی شده است، اما به دلیل متصل نشدن با دیگر مناطق مانند سیمرغ ، این طرح کارایی ندارد.

مدیر جهاد کشاورزی بابلسر تصریح کرد: به دلیل ماندابی بودن زمین ، اجرای طرح های تسطیح و یکپارچه سازی زمین های منطقه نیز به کندی صورت می گیرد و با اعتراض کشاورزان مواجه هستیم.

وی گفت: تازمانی که این کانال ها در تمامی مناطق پایین دست استان مازندران به یکدیگر متصل نشود، معضل ماندابی بودن زمین لاینحل باقی می ماند.

وی گفت: کمبود اعتبار تفکر و مدیریت اجرای جامع کانال کشی را با چالش مواجه کرده است و سبب شد تا طرح های کانال کشی شده ،فرسوده و کارایی خود را به مرور زمان از دست بدهد.

دلاور حیدر پور رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: غرقاب بودن بیش از 100 هزار هکتار از اراضی شالیزاری در 6ماه از سال ، سبب شد تا خطر از بین رفتن کشت اول نیز جدی شود.

وی با بیان این نکته که کشت پائیزه در این اراضی غیر ممکن است، افزود: آزمایش ها نشان می دهد که خاک مردگی در این اراضی بوجود آمده و اگر طرح زهکشی در این اراضی انجام نشود ،ادامه کشاورزی در آن امکانپذیر نیست.

وی به اهمیت فعالیت کشاورزی مازندران در امنیت غذایی کشور اشاره کرد و بیان داشت: هر چند عملیات اجرایی طرح زهکشی در 2 هزار هکتار از اراضی مرکزی استان آغاز شده است ، اما به دلیل مشلات مالی دولت و تامین نشدن اعتبارات مورد نظر، طرح به کندی در حال اجرا است.

وی گفت: شروع اجرای این طرح در سطح 2 هزار هکتار از زمین های شالیزاری برج خیل شهرستان سیمرغ آغاز شد و با تخصیص 17میلیارد ریال ،یکهزار و 30 متر کانال زهکشی صورت گرفت و غرقابی شدن زمین های کشاورزی 15 روستای مرتفع شد.

وی تصریح کرد: اجرای طرح زهشکی باعث رفع مشکل آبگرفتگی و انجام کشت دوباره زمین و افزایش تولید به ویژه برنج در مازندران می شود اما تا زمانی که کانال ها و زهکش های زمین های کشاورزی به یکدیگر متصل نشود و آب های فصل پائیز و زمستان به آببندان ها و رودخانه های لایروبی شده هدایت نشود، نتیجه مورد رضایت حاصل نخواهد شد.

استان مازندران 120 رودخانه اصلی و فرعی دارد که حدود 460 هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان به روش های مختلف از جمله سردهنه ها ،آبیاری می شوند.

مازندران دارای 2سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت 324میلون مترمکعب و 800قطعه آببندان با ظرفیت 350 میلیون متر مکعب است.

بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد 6 میلیارد و ‎ 600میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .

به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

شبکه انتقال آب بابلکنار،شبکه انتقال آب شرب از سد شهید سلیمان تنگه به شهر ساری ،سد سازی ،زهکشی ،تسطیح و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی ،نوسازی و اصلاح باغات از جمله طرح های مهم استان درحوزه کشاورزی است که همچنان بخش عمده ای از این طرح ها به دلایل مختلف به کندی پیش می رود.

72نوع محصول کشاورزی در مازندران تولید می شود که در 15نوع از جمله برنج با یک میلیون تن ،مرکبات با دو میلیون و 500 هزار تن ،کیوی ،گل و گیاه ،دام وطیور و در حوزه شیلات رتبه اول تا سوم کشور را دارد.

کشاورزی مازندران سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان با چالش های جدی در توسعه زیر ساخت ها مواجه است.

زمین های ساحلی و زمین های حاشیه و اطراف محورها و جاده های اصلی و فرعی استان مازندران نیز با تغییر کاربری تبدیل به ویلا و یا محل کسب و کار شده است و زمین های کوهستانی و اراضی شیب دار به ویژه عرصه های منابع طبیعی مازندران نیز همچنان برنامه ای منسجم برای حفظ و احیاء ندارد.

خبرنگار: سید رضا هاشمی کرویی، خبرنگار ایرنا و اهل روستای بالاکروکلا