سردهنه هاي سنتي رودخانه ها، كابوس كشاورزان مازندران

سردهنه هاي سنتي رودخانه ها در مازندران كه زماني مهم ترين روش آبياري زمين هاي كشاورزي بويژه اراضي شاليزاري بود، در سال هاي اخير به معضلي براي كشاورزان تبديل شده است.

سردهنه هاي سنتي با چوب و كيسه هاي پر از خاك و گل درست مي شود تا آب روخانه را پس از ايجاد يك مسير انحرافي به كشتزار برساند.

بر اساس اعلام معاون حفاظت و بهره برداري شركت آب منطقه اي مازندران ، در حال حاضر 85 درصد از سردهنه هاي رودخانه هاي استان سنتي است و تنها 15 درصد با تجميع چند سردهنه و ايجاد كانال بتوني ، مدرن شده است.

امير هوشنگ پاشا روز شنبه 18 ارديبهشت 1395، گفت كه سردهنه هاي سنتي در سال هاي اخير به علت تجاوز به حريم رودخانه ها و برداشت بي رويه شن و ماسه از بستر آنها ، براي كشاورزان هزينه زا شده است.

وي افزود: اين سردهنه ها از يك سو در شرايط عادي به خاطر عميق شدن بستر رودخانه ها ديگر آبرساني مطلوب به مزارع ندارند و از سوي ديگر با كمترين بارندگي از بين مي روند كه بايد با هزنيه هاي چند باره بهسازي شوند.

معاون شركت آب منطقه اي مازندران توضيح داد : تجاوز به حريم و برداشت بي رويه شن و ماسه سبب شده است تا سردهنه ها با بستر رودخانه تفاوت سطح پيدا كنند كه گاهي ارتفاع آن به چهار متر مي رسد و به همين خاطر آب رودخانه وارد نهر منتهي به اراضي كشاورزي نمي شود.

وي افزود: با هر بارندگي حتي در حد كم نيز دبي آب رودخانه ها افزايش مي يابد و سبب مي شود تا بند هاي انحرافي و سردهنه هايي كه با چوب و كيسه هاي گل ايجاد شدند، تخريب شوند.

آب مورد نياز بيشتر شاليزارهاي مازندران از طريق رودخانه ها تامين مي شود و اين آب نيز با ايجاد بندهاي انحرافي روي رودخانه از سردهنه ها به داخل نهر هدايت و زمين را مشروب مي كند.

معاون شركت آب منطقه اي مازندران گفت : هر بار كه سردهنه هاي سنتي از بين مي رود ، كشاورزان براي ايجاد بندهاي انحرافي و ترميم سردهنه دوباره بايد دست به كار شوند كه برايشان هزينه بر است.

وي افزود: با توجه به اين كه گاهي برخي از كشاورزان در ترميم و پرداخت هزينه مشاركت نمي كنند، اين موضوع سبب درگيري ميان كشاورزان نيز مي شود كه تبعات اجتماعي به دنبال دارد.

پاشا گفت: تنها در سال جاري براي تامين آب كشاورزي ، بعضي از سردهنه هاي سنتي را دو بار بازسازي كرديم و براي انجام اين كار كه هزينه زيادي هم دارد ، از ظرفيت هاي بخش خصوصي كمك گرفتيم.

وي افزود : از آنجايي كه باز سازي سردهنه ها به ماشين آلات سنگين بويژه بولدوزر و بيل مكانيكي نياز دارد ، هر بار جمعي از كشاورزان براي تهيه اين گونه ماشين آلات به شركت آب مراجعه مي كنند ، ولي ما نمي توانيم نيازمندي هاي آنها را بر طرف كنيم.

كمبود اعتبار براي مدرن سازي

معاون حفاظت و بهره برداري آب منطقه اي مازندران تنها راه رفع مشكل كشاورزان در اين بخش را مدرن سازي سردهنه هاي رودخانه ها دانست ولي گفت كه اين شركت اعتبار كافي براي اين منظور ندارد.

وي هزينه ايجاد هر سردهنه مدرن را بسته به مسير رودخانه و زمين هاي كشاورزي حاشيه آن بين دو و نيم تا 15 ميليارد ريال برآورد كرد و افزود : منابع داخلي و استاني براي مدرن سازي يا مرمت و بازسازي سردهنه هاي كشاورزي پاسخگو نيست و مدرن كردن سردهنه ها به رديف اختصاصي از محل اعتبارات ملي نياز دارد.

پاشا توضيح داد: در انجام عمليات مدرن سازي با بررسي هاي كارشناسي ، چندين سردهنه كوچك سنتي را تجميع و يك سردهنه مدرن ايجاد مي كنيم كه هم مشكلات كشاورزان و هزينه كشت و كار كاهش مي يابد و هم مديريت و بهره وري آب به درستي صورت مي گيرد.

وي ادامه داد: در چند سال اخير 300 سردهنه سنتي را تجميع و يكصد سردهنه مدرن ايجاد كرديم ولي در حال حاضر يكهزار و 700 سردهنه سنتي ديگر در استان موجود است.

معاون شركت آب منطقه اي مازندران گفت: با مدرن سازي سردهنه ها ، علاوه بر بالا رفتن بهره وري آب، مديريت و تقسيم بندي آب نيز قابل اجراست و اين كار سبب مي شود ديگر كشاورزان با هم بر سر تقسيم آب درگير نشوند.

استان مازندران 120 شاخه رودخانه اصلي و فرعي به طول حدود هفت هزار كيلومتر دارد.

بيشتر حدود 460 هزار هكتار از اراضي زراعي و باغي استان در حال حاضر به روش ها با بهره گيري از سردهنه هاي كشاورزي ، از آب رودخانه ها آبياري مي شوند.

بيشترين ميزان مصرف آب بخش كشاورزي در مازندران مربوط به شاليزارهاست و هدايت و تقسيم بندي آب از طريق سردهنه ها بيشترين سهم را در آبياري اين اراضي دارد.

مازندران حدود 230 هزار هكتار اراضي شاليزاري دارد و بر اساس آمارهاي رسمي سالانه 900 هزار تن برنج سفيد در آنها توليد مي شود.

ظرفيت آب در مازندران شش ميليارد و ‎ 600ميليون مترمكعب است كه از اين ميزان چهار ميليارد و ‎ 900ميليون مترمكعب آب سطحي و بقيه زيرزميني است.

اكنون يك ميليارد و ‎ 550ميليون مترمكعب از آب هاي سطحي استان استفاده مي شد و بقيه به دريا مي ريزد.

منبع: ايرنا