ضرب‌المثل‌های مازندرونی (د)
ضرب المثل گونه‌ای از بیان است که معمولا" تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن ها نهفته‌است. بسیاری از این داستان‌ها از یاد رفته، و پیشینه ي برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست، با این‌حال در سخن بکار می‌رود.
ضرب المثل هم اتا جور حرف بزوئن هسه که تاریخچه وُ اتا داستان يا قصيده اي كه پندآموز هسه، ونه دله بهيته دره.
خله از اين قصيده ها و داستان ها ياد جا بوُرده، وشون پيشينه هم مردم وِسِه روشن ني يه، امّا قديم تا اِسا، مردم شه صحبت هاي دله بكار ورنِنه.
مردم امه روستا يعني ايمن آباد و كروكلا، شه صحبت هاي دله، ضرب المثل هاي خله زيادي ره بكار ورننه كه امروزه روز، خله كمتر هم بهيه. ينّه اي هم که استفاده کِننه، ويشتر اونايي هسنه كه، وشوناي جا، سن وُ سالي بگذشته.
اينتا بخش دله ، چند تا ضرب المثل مازندروني كه حرف " د " جا شروع بونه وُ امه روستاي دله هم، هنده گِل به گِل، استفاده کِننه، شِمه وسه بياردمي .
حرف د
دوُنه خرین پلا خِرنه، دوُنه روُش چِپا
خریدار برنج از برنج خوب استفاده می کند و فروشنده برنج از برنج نامرغوب.
کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد.
دیر دره دل نِدارمه، نزدیک دره چِش نِدارمه
راه دور است دل ندارم ، پیش من است چشم دیدنش را ندارم.
کسی که رابطه اش با فرد مورد نظر صادقانه و صمیمی نباشد.
در ره زَِِنی ، دیوار گوش هکنه
به در می کوبد تا دیوار بشنود.
دریای دله، گِل کَتِک!
دریا با کلوخ پر نمی شود
به هنگام مقایسه و استدلال و سنجش نادرست
دِله گزنا ، دیا اِمزنا
از درون مانند گزنه خشن و از بیرون همچون گشنیز لطیف
کنایه از ظاهر و باطن افراد دارد
کسی که در بیرون از خانه، بانشاط و سرحال است اما در خانه برج زهر مار
دست که نِمک نِدارنه، بل ساتور بن.
دست که نمک ندارد باید آنرا زیر ساتور گذاشت.
دندون که درد بهیته، ونه دوا انبوره
دندانی که درد گرفت باید با انبور کشید.
قطع کردن روابط غیر سالم بهتر است.
دست به خَر نرسِنه پالون ره حرکِت دنِّه
دستش به خر نمی رسد پالون را می زند
کسی که عقده های خود را نسبت به کسی روی دیگری خالی کند.
دروازه ی در ره بَنشِنه دَوسِّن ، مردم دِهون ره ننشِنه دوسِّن
در دروازه را می توان بست اما دهان مردم را نه.
دسِّ دله می نِدارنه چی شی ره بوُجنِم؟
کف دست مو ندارد چه چیزی را بکنم؟
در پاسخ به کسی که می گوید طلبت را از فلانی(آهی در بساط ندارد) گرفتی؟
دِه ره خوانی بچاپی، کدخِدا ره بَوین
ده را می خواهی غارت کنی، برو پیش کد خدا
برای انجام کارهای دشوار باید به عوامل آن مراجعه کنی.
دِتا نوزده ، اتا بیست نهوُنه
دو تا نوزده یک بیست نمی شود
ارزش نمره بیست چیز دیگریست.
دعوای دِله نوُن وُ خِرما پخش نکنِّنه
هنگام دعوا نان و حلوا پخش نمی کنند
در دعوا چیز مثبتی وجود ندارد که نصیب کسی شود.
دل سفره نی یه که هر کس پَلی وره وا هکِنی
دل سفره نیست که پیش هر کسی بازش کنی
رازت را به هیچکس مگوی.
دِتا چش ونه چهار تا چش بهو وه تا حرف قبول بِواشه
دوتا چشم باید چهار چشم شود تا حرف پذیرفته شود
دو نفر باید روبروی هم قرار بگیرند تا سخن حق مشخص شود.
درد خِروار خِروار انه ، مِثقال مِثقال شونه
درد خروار خروار می آید و مثقال مثقال می رود
دِنبال دکِته آدِم ، بچا پلا با پیاز خِرنه
کسیکه دیر برسد برنج سرد شده با پیاز باید بخورد
کسی که به موقع در مجلسی حاضر نشود نباید منتظر احترام خاصی باشد.
دوای نَپجا باکِله، مِرس لَوه هسِّه
داروی باقلای دیرپز ظرف مسی می باشد
افرادی که مغرور هستند و به حرف حساب گوش نمی دهند.
در ره گِمه دیوار بشتوُعه، دتِر ره گِمه، پسِر زن بِشتوُعه
به در می گویم دیوار بشنود به دخترم می گویم تا عروسم بشنود
کسی که با کنایه هدفش را بیان کند.
دِزد ره دِزد بزوعِه، جان خدا ره خندِه بهیته
دزد را دزد زد، خدای عزیز را خنده گرفت.
وقتی چیز ربوده شده را دیگری برباید.
دیوار ره گِل دارنه، عاروس ره جِل
دیوار را گل مالی کردن زیبا می کند و عروس را لباس زیبا
تزئیین و آرایش باعث زیبایی بیشتر و بهتر می شود.
دونا دونّه وُ پرسِنه، نادون ندونه وُ نپرسِنه
دانا می داند و می پرسد اما نادان نمی داند و نمی پرسد.
دِشمِن ره بَدی اِتی سلام هکِن ته کِلاه جِر دکفِه
دشمن را دیدی طوری سلام کن که کلاه از سرت بی افتد.
هنگامی که در وقت ضرورت ناچار به کنار آمدن باشی.
دوِّسِه دسِّ جا، کِشتی نشنه بهیتِن
با دست بسته نمی توان کشتی گرفت
برای انجام هر کاری باید امکاناتش فراهم باشد.
دوگیر دوگیر ره بد دارنِه ، گالِش هر دِتا ره.
خریدار دوغ از خریدار دوغ بدش می آید و گاو دار از هردو
مثل: باجا باجای جا بد دارنه، زن پر هر دتای جا(باجناق از باجناق بدش می آید و پدر زن از هردو)
برای افراد تنگ چشم و حسود بکار برده می شود
دار ره بهوُتنِه: توُر در انه تِره بزنِه دمهَده، بهوُته: اِشناسِمِه، مه جِنسه
به درخت گفتند تبر دارد می آید تا تو را قطع کند، گفت: می شناسمش. از جنس خودم است.
از ماست که بر ماست.
دار بی ریشه ره، وا ورنه
درخت بی ریشه را باد می برد.
انسان بی اصل و ریشه احتمال دارد دست به هرکاری بزند.
داشتی به کار شوُنه، نا نِداشتی
سرمایه به کار می رود نه نداری.
سرمایه ضامن دوام زندگیست.
دیر دیر هرشائن جا، دل خار نهونه
از دور نگاه کردن، آرامش دل را در پی ندارد
وقتی دل با دیدن راضی نمی شود.
دتِر که مار دارنه، شی خِنه ره خار دارنه
دختری که مادر دارد ، شوهر داری را خوب بلد است.
دلسوز خِنه خِرابه
خانه فرد دلسوز خراب است
کسی که تجربه بدی از دلسوزی داشته باشد.
دِهی که آباده ، ونه کوچه ی جا معلومه
روستایی که آباد است از کوچه هایش پیداست
از ظاهر امور می توان به باطنش پی برد.
دشمن هر دتا دیم ره خِش هده، دوست اتا دیم ره خش هده
هر دو طرف صورت دشمن را ببوس و یکطرف صورت دوست
با دوستان مروت با دشمنان مدارا.
دَم هِنیش کَم هِنیش
دم در بنشین کمتر بنشین
توصیه به کسی که در مهمانی زیاد می ماند
شما برارا و خواخراي روستا هم تونني، ضرب المثل هايي كه شه دونني يا شمه پِر و مار بلد هسنه ره، ديدگاه دله بنويسين تا بقيه اهالي هم بخونن.
منبع: كتاب فرهنگ ضرب المثل هاي مازندراني (مصطفی انصاری)
انتخاب و تنظیم: عسکری امینی ایمن آبادی
درباره روستا
