تأثیر مواد غذایی خاک در کیفیت برنج(یادآوری)

شايد نداشته باشيم كشاورزي از كشاورزان روستاي ايمن آباد و كروكلا  كه جهت اطلاع كامل از چگونگي استفاده از سموم شيميايي و ساير نيازهاي خاك، قسمتي از خاك زمين شاليزاري خود را به آزمايشگاه خاك شناسي برده، تا قبل از كشت برنج اطلاعات كاملتري را در نحوه ي تغذيه آن بدست آورند، تا هم در هزينه توليدشان صرفه جويي شود و هم در برداشت محصولي با كيفيت و كميت بهتر و بيشتر.

کشاورزان چینی از زمان های بسیار دور رابطه بین خواص مختلف خاک و  میزان محصول و کیفیت برنج را به خوبی می شناخته‌اند. ولی تا کنون، تعداد  اندکی تحقیقات علمی در این مورد وجود دارد. این مقاله رابطه‌ی بین مواد  غذایی خاک‌های مختلف و کیفیت برنج را در 9 شاخص کیفی استان هونان چین مورد آزمایش قرار داده است.

شش نوع خاک زراعی شالیزاری متفاوتی جمع آوری و در آزمایش‌های گلدانی طوری مورد استفاده قرار گرفتند که از نظر عوامل خارجی (محیطی) و مراقبت‌های زراعی یکسان بوده و به این ترتیب اثر عناصر غذایی در کیفیت برنج را بررسی کردند.

نتایج نشان می دهد که ماده آلی خاک نیز مانند محتویات ازت، گوگرد، کلسیم، منیزیم، منگنز، مس، مولیبدن و کلر با کیفیت برنج ارتباط دارد. به هر حال کیفیت برنج با هر دو عامل محیط و زادشناسی (genetic) تعیین می‌شود. بنابراین، هر رقمی از برنج نسبت به شرایط محیطی مختلف می تواند پاسخ های متفاوتی داشته باشند و با در نظر گرفتن چنین حقایقی بایستی نتیجه گیری شوند.

شش نوع خاک مورد مطالعه عبارت بودند از:

(1) خاک زرد متمایل به قرمز

2)) خاک زرد،

(3) خاک آهکی ارغوانی،

(4) خاک رسی ارغوانی،

(5) خاک زرد خاکستری و

(6)خاک زرد.

این نمونه‌ها از لایه‌های خاک شخم خورده مزارع شالیزاری مختلف جمع آوری شدند.

بوته‌های برنج در گلدان‌های محتوی 30 کیلوگرم خاک خشک شده نشاء شد و گلدان‌ها برای هر نوع خاک در شش تکرار به طور تصادفی در مزرعه قرار داده شدند.

این آزمایش در سه دوره‌ی کشت متوالی انجام شد. برنج‌های مورد آزمایش عبارت بودند از زودرس 40-61-82 روزه و ارقام دیررس  xiang yu 102و 002-8x-88

کودهایی که در این آزمایش‌ها به کار رفتند عبارت بودند از اوره، سوپر فسفات و کلرو پتاسیم.

برای برنج زودرس 100 گرم ازت، 4/0 گرم p2o5 و 7/0 گرم k2o درهر گلدان.

برای ارقام برنج دیررس 32/1 گرم ازت، 4/0 گرم p2o5 و 94/0 گرمk2o    در هر گلدان مورد استفاده قرار گرفت.

تمام کودهای فسفر و پتاسیم و 60 درصد ازت هنگام نشاء کاری و 40 درصد بقیه ازت در مرحله آغاز پنجه‌زنی به خاک افزوده شدند. همه‌ی تیمارها از نظر اثرات مراقبت‌های زراعی مورد کنترل دقیق قرار گرفتند

60 درصد ازت هنگام نشاء کاری و 40 درصد بقیه ازت در مرحله آغاز پنجه‌زنی به خاک افزوده شدند. همه‌ی تیمارها از نظر اثرات مراقبت‌های زراعی مورد کنترل دقیق قرار گرفتند.

دانه‌های برنج پس از برداشت در آفتاب کاملاً خشک شده و مدت 3 ماه در شرایط انباری نگهداری شدند. چگونگی اثر هر یک از خاک‌ها مطابق 9 شاخص کیفی برنج ارزیابی شدند که عبارت بودند از: بازده برنج قهوه‌ای، سفید، سالم )دانه‌های کامل)، دانه‌های کچی (دانه‌های سفید غیر یکنواخت)، دانه‌های کاملاً گچی، درجه حرارت ولاتینی، پیوستگی ول و آمیلوز و محتویات پروتئین، شاخص‌های کیفی فوق از استاندارد‌های محلی استان هونان است.

ماده آلی خاک به روش اکسیداسیون با بیکرومات پتاسیم،ph   با الکترود شیشه‌ای تعیین شد. نیتروژن کل با استفاده از روش کجلدال استاندارد اندازه گیری شد. فسفر کل پس از ذوب قلیایی با naoh به روش رنگ سنجی مولیبدات آمونیم آبی و مقدار پتاسیم کل با نورسنجی شعله‌ای مورد سنجش قرار گرفتند.

نیتروژن قابل استفاده به روش اولسن تعیین شد. پتاسیم قابل جذب نیزپس از استخراج با استات آمنیوم نرمال خنثی با استفاده از روش نور سنجی شعله ای اندازه گیری شد

 کلسیم‏، منیزیم و آهن پس از استخراج با محلول dtpa به وسیله طیف سنجی جذب اتمی اندازه گیری شد. مولیبدن قابل جذب با اکسالات آمونیوم در ph 3.3 استخراج و با اوسیلوسکوپ پولارو گرافی تعیین گردید.

کلر قابل استفاده با سولفات پتاسیم 5 درصد استخراج و به روش تیتراسیون با نیترات نقره مورد سنجش قرار گرفت.

گوگرد قابل جذب با ca(h2po4)2 محلول در اسید استیک دو نرمال تعیین گردید و بر (b) قابل جذب با آب جوش استخراج شده و سپس به روش آزومتین - اچ اندازه گیری شد.

1_ کیفیت برنج و مقدار نیتروژن و ماده‌ی آلی خاک

نتایج نشان می دهد، در سطوح کودی یکسان، بین محتویات پروتئین برنج و مقدار طبیعی ماده آلی و نیتروژن کل خاک همبستگی معنی داری وجود دارد. ضرایب همبسگی (r) عبارت بودند از: * 938/0 و 830/0 و، (05/0= p). در صورتی که سطح ماده آلی، نیتروژن کل، نیتروژن قابل جذب خاک ها با مقدار آمیلوز برنج دارای همبستگی معنی دار منفی بود. نتایج نشان می دهند که رشد برنج در خاک های با ماده آلی و یا نیتروژن زیاد همیشه محتویات پروتئین را افزایش می دهد. به ویوه این افزایش پروتئین در ارقام دیررس بیش‌تر می‌باشد. افزایش محتویات پروتئین اندازه گیری شده در هردانه برنج با کاهش مقدار آمیلوز همراه است.

2_ کیفیت برنج و مقدار گوگرد خاک

در صد برنج سالم از مهم ترین شاخص های کیفی پس از تبدیل محسوب می‌گردد. پس از تبدیل شلتوک به برنج سفید، هرچه مقدار برنج سالم بیشتر باشد بازارپسندی بیش‌تری را حایز خواهد گردید.

این نتایج برای برنج دیررس گوگرد قابل جذب خاک با مقدار پروتئین دانه برنج همبستگی معنی دار مثبت ولی با برنج سالم معنی دار نبود. ملاحظه می‌شود، پروره‌های گوناگون برنج نسبت به گوگرد قابل استفاده خاک پاسخ‌های متفاوتی دارند. اما به طور کلی، زراعت برنج در خاک‌های با گوگرد قابل جذب زیادتر محصول با کیفیت دانه‌ی نسبتاً بهتری را حاصل خواهد کرد.

3_ کیفیت برنج و مقدار کلسیم و منیزیم خاک

کلسیم و منیزیم قابل مبادله خاک نیز در کیفیت برنج تأثیر می‌گذارد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که کلسیم با مقدار پروتئین و پیوستگی ول دانه برنچ همبستگی معنی دار مثبتی دارد، در حالی که منیزیم با پروتئین دانه همبستگی معنی دار منفی را نشان می‌داد.

به نظر می‌رسد در خاک‌های معمولی هر چه کلسیم قابل جذب خاک بیشتر باشد، پیوستگی ول بیشتر خواهد بود و در نتیجه برنج نرم‌ تر و خوش مزه‌تر می‌گردد. علاوه بر این به موجب افزایش پروتئین کیفیت غذایی آن نیز بهبود می یابد. از طرف دیگر، هر چه مقدار منیزیم قابل مبادله خاک بیشتر باشد، پروتئین آن کاهش می‌یابد. کلسیم و منیزیم از عناصر غذایی ضروری خاک برای رشد برنج هستند. در مورد تأثیر کلسیم در کیفیت برنج گزارش های فراوانی وجود دارد.

بعضی کشاورزان به افزایش پروتئین برنج در اثر کمبود منیزیم یا پتاسیم پی برده‌اند. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که منیزیم با بهتر کردن فتوسنتز برنج باعث افزایش ذخایر نشاسته‌ای دانه شده و در نتیجه محتویات پروتئین کاهش می یابد.

4_ یفیت برنج و منگنز

بین منگنز قابل جذب خاک و میزان گچی بودن دانه برنج همبستگی معنی داری وجود دارد. اصطلاح گچی هم برای شکم سفیدی و هم برای مغز سفیدی و هم پشت سفیدی دانه به کار می رود. شاخص گچی میزان وسعت سفیدی گچی و غیر شفاف دانه را نشان می دهد. برای مثال هر چه سطح گچی دانه‌ها بیشتر باشد، کیفیت آن پایین تر خواهد بود. با افزایش مقدار منگنز قابل جذب خاک، درصد دانه گچی و سطح گچی دانه‌ها نیز افزایش می یابد. همبستگی برای هر دو معنی دار است، یعنی اگر منگنز قابل جذب در خاک زیاد شود، کیفیت ظاهر پسندی برنج پایین خواهد آمد.

پیش از این تحقیق، تأثیر منگنز در سطح گچی دانه ناشناخته بود. تشکیل ناقص کربوهیدرات‌ها به علت محدودیت سنتز و انتقال آن‌ها باعث ایجاد گچی می‌شود. در این دانه‌ها اندوخته‌های نشاسته‌ای در تعدادی از لایه‌های یاخته‌ای سطحی (دور از مرکز) فقیر بوده و با انعکاس نور به رنگ سفید غیر شفاف دیده می شود.

گچی شدن معمولاً در مرحله پر شدن دانه اتفاق می افتد. محتویات مواد تنظیم کننده رشد(هورمون) ایندول استات در مرحله بین گلدهی و پر شدن دانه از کربوهیدرات‌ها به حداکثر می رسد. افزایش این هورمون در انتقال محصولات همانند سازی (آسیمیلاسیون) به خوشه سودمند است. زیادی مقدار منگنز در حد سمی، بیدرنگ مقدار ایندول استات را در گیاه کاهش می دهد. احتمالاً منگنز در حد سمی باعث تخریب یا انهدام حفاظ ایندول استات می گردد. منگنز نیز انتقال محصولات همانند سازی به درون دانه (آندوسپرم) را می تواند کاهش داده و در نتیجه بر میزان گچی بیفزاید.

منبع: آبادي نيوز