ضرب‌المثل‌های مازندرونی (خ)
ضرب المثل گونه‌ای از بیان است که معمولا" تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن ها نهفته‌است. بسیاری از این داستان‌ها از یاد رفته، و پیشینه ي برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست، با این‌حال در سخن بکار می‌رود.
ضرب المثل هم اتا جور حرف بزوئن هسه که تاریخچه وُ اتا داستان يا قصيده اي كه پندآموز هسه، ونه دله بهيته دره.
خله از اين قصيده ها و داستان ها ياد جا بوُرده، وشون پيشينه هم مردم وِسِه روشن ني يه، امّا قديم تا اِسا، مردم شه صحبت هاي دله بكار ورنِنه.
مردم امه روستا يعني ايمن آباد و كروكلا، شه صحبت هاي دله، ضرب المثل هاي خله زيادي ره بكار ورننه كه امروزه روز، خله كمتر هم بهيه. ينّه اي هم که استفاده کِننه، ويشتر اونايي هسنه كه، وشوناي جا، سن وُ سالي بگذشته.
اينتا بخش دله ، چند تا ضرب المثل مازندروني كه حرف " خ " جا شروع بونه وُ امه روستاي دله هم، هنده گِل به گِل، استفاده کِننه، شِمه وسه بياردمي .
حرف خ
خوُ ره بالِشت نَونِه، وشنا ره خِرش
انسان نیازمند به خواب، نیاز به بالشت ندارد، و انسان گرسنه نیاز به خورشت ندارد.
خواني اسب بهیری، ونه یال ره هارش، خوانی گو بهیری ونه دنبال ره هارش، خوانی زن بهیری ونه تبار ره هارش
مي خواهي اسب بخري به يالش نگاه كن، مي خواهي گاو بخري به دمش نگاه كن و هرگاه خواستي زني انتخاب كني به تبارش بنگر.
براي انتخاب هر چيزي بايد با آگاهي از راهش وارد شد.
خنده ره خِشحالی خوانه، برمِه ره سَروُ چشم
براي خنديدن بايد خوشحال بود و براي گريستن بايد سر و چشم داشت.
برای هر کاری زمینه ای لازم است.
خوُرد خوُرد عزادار حسین، گت گت پلا خار حسین
بچه هاي كوچك عزادار حسين هستند و بزرگترها غذا خوار.
خردسالان صادقانه عزاداری می کنند.
خِدا خاسِّه کوسه ره ریش هَده، صد سال پیش دا
اگر خدا مي خواست به كوسه ريش بدهد، صد سال پيش مي داد.
برای انسان های بدشانس.
خمیر که شِل بواشه، لاک او پس دِنّه
خمير كه شل بشود ظرف حاوي آن نيز آب ژس مي دهد.
برای کسی که گرفتاری زیادی برایش بوجود بیاید. انسان کم شانس.
خدا هر کي ره سر هِدا، روزی هم دنه
خدا سر هدا سامون هم دنّه
خدا هر كه را مي آفريند روزي اش را مي دهد.
خدا روزی رسان است.
خدا نون و دندون ره اتا جا ندنه
خداوند نان و دندان را يكجا نمي دهد.
خداوند همزمان تمامی روزی ها را به انسان نمی دهد.
خِش شونسِ کِرک، پرچیم بالا هم مَرغِنه کِنّه
مرغ انسان خوش شانس روی پرچین هم تخم می گذارد.
براي كسي كه بسيار خوش شانس باشد.
خنده نزن کَسوُن ره، سر شوُنه تِه وچوُن ره
خنده نزن به كسان ديگر كه سر بچه هايت هم خواهد آمد
وقتی کسی دیگران را مورد تمسخر قرار دهد.
خوار اسب، شِه جو ره، شِه زیاد کِنّه
اسب خوب خوراكش را خودش زياد مي كند
کسی که با عمل خوب پاداش دریافت کند.
خوانی آغوز بخِری، ونه چِک چِک ره نشتویی؟!
مي خواهي گردو بخوري و صداي شكستن پوسته اش را نشنوي؟!
کسی که حرف بدی به دیگران بزند، اما انتظار شنیدن جوابش را نداشته باشد.
خِدا دونسّه خر ره شاخ نِدا، وک ره دندون
خدا مي دانست به خر شاخ نداد و به غورباقه دندان
کسی که شرور است اما زمینه لازم برای آزار را ندارد.
خِدا تره عقل هده، مره پول(دولت)
خدا به تو عقل دهد و به من پول
کسانی که بدون فکر کاری را انجام می دهند.
خِرزا دایی په شوُنه
خواهرزاده به دايي اش مي رود
هرچیزی به اصلش باز می گردد.
خر ره پل جا یور بَور ، هر کار خوانی هکِنی هکِن
خر را از پل عبور بده، آنگاه هر كاري مي كني بكن
اول کار اصلی را انجام بده ،بعد سایر کارهای فرعی.
خواخِره دل ره شی ونّه، برار ره گِنِه زن چه نَورنی؟
خواهر دلش شوهر مي خواهد، به برادرش مي گويد كه چرا زن نمي گيرد
کسی که دلش چیزی بخواهد و دیگران را جلو بی اندازد.
خِدا اتا جان دنّه، هزار تا بلا
خداوند يك جان مي دهد و هزاران بلا
فردی که بلاهای زیادی می کشد.
شه پروُ مار در ره، گوم نکن
درب خانه ي پدر و مادرت را گم نكن
پدر و مادرت را هرگز فرامشو نکن.
خی کِلِه ، خی عمِل اِنه
بچه خوك، خوك مي شود
رگ به ریشه می کشد.
گرگ زاده گرگ شود گر چه با آدمی بزرگ شود.
خر ، خر لوي جا ، نمیرنه
خر از لگد خر نمي ميرد
زد و خورد بچه ها در بازی به آنان آسیبی نمی رساند.
خِشکِ دار ره او دوسِّن ، بی فایده هَسِّه
آب دادن به درخت خشكيده بي فايده است
کار بیهوده در تربیت فرزند. آب در هاون كوبيدن.
خوبی هکِن دمهده دریو
خوبي كن بنداز تو دريا
تو نیکی می کن و در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز
خوانی بوجی گتِ بنِه پیاز زمسّون چلّه، دماس دسته گرباز
مي خواهي پياز بزرگي را زمستان برداشت كني، بايد دسته گرباز(نوعي بيل) را برداري.
گنج بزرگ رنج زیادی می خواهد.
خِدا دیر گیره، اما سخت گیره
خدا دير گير است، اما سخت مي گيرد.
هشدار برای افراد زورگو و ستمگر و کسانی که حق دیگران را ضایع می کنند.
خِش، زن مار پسِر نهوُنه
داماد، پسر مادرزن نمی شود
داماد به اندازه افراد هم خون ارزش دارد.
خیار که خیاره، بن روز دیاره
خیار که خیاره ، ونه پلی مال دیاره
خيار اگر خيار باشد از همان نگاه اول مشخص است.
ظاهر امور می تواند ما را به کیفیت درونی راهنمایی کند.
خر هکِن ، کار ره پیش بَور
طرف را خر كن، كارت را پيش انداز
کسی که با چرب زبانی از کسی کار بکشد.
خِرس ره غظ بهیره ، شه وچه ي سر کفِنه
خرس عصباني شود، سر بچه اش مي افتد
کسی که برای تسکین خشم خود ، کار غیر منتظره ای انجام دهد.
خالی کمِل لیفا زنی
كاه خالي جدا كردن
کار بیهوده انجام دادن
خوب اِما ره کمِل بار کِنّه
خوب كاه بار ما مي كند
هندوانه زیر بغل گذاشتن
خرچنگ ر بوتِنه ، وَری وَری چه راه شوُنی؟ بوته مِه نَجیبیه
به خرچنگ گفتند چرا کج کجی راه می روی ؟ گفت بخاطر نجابت من است.
كسي كه كارش را توجيه مي كند و بزرگ جلوه مي دهد.
خوي بد بدي، صدقه در هكن تا بدی اون خو بر طرف بواشه
خواب بد دیدی صدقه بده تا بدی آن خواب بر طرف شود.
خی ره بهوتنه ته سِره خراب بهیه، باته این دارِ بن نهیه ، اون دارِ بن
به خوك گفتند خانه ات خراب شد. گفت زير اين درخت نشد، زير آن درخت
آن را که جای نیست همه جای اوست
خر وَر هِرسّی ، یا گاز یا لو
كنار خر بايستي يا گاز است يا لگد
از همنشینی با بدان باید پرهیز کرد.
خِرس دست حَلی جه نرسِنه، گِنِه تِرشِه
دست خرس به آلوچه نمی رسد، می گوید ترش است
کاری را نمی تواند انجام بدهد، نفي و بهانه تراشی می کند.
دمبالتر، ضرب المثل هايي كه حرف " چ " جا شروع بونه ره ايارمي.
شما برارا و خواخراي روستا هم تونني، ضرب المثل هايي كه شه دونني يا شمه پِر و مار بلد هسنه ره، ديدگاه دله بنويسين تا بقيه اهالي هم بخونن.
منبع: كتاب فرهنگ ضرب المثل هاي مازندراني (مصطفی انصاری)
انتخاب و تنظیم: عسکری امینی ایمن آبادی
درباره روستا
