برداشت مکانیزه شالی و نگرانی کشاورزان از خالدار شدن برنج سفید

در حالی که برداشت مکانیزه شالی در اراضی مازندران درحال انجام است و تخمین زده می شود حدود 80 درصد از اراضی شالیکاری استان از این طریق برداشت شود نبود همه اجزای مکانیزاسیون برداشت و تبدیل شالی به برنج باعث نگرانی کشاورزان شده است.

درو مکانیزه شالی در چند سال اخیر با افزایش دستگاه های کمباین مخصوص درو هر چند موجب کاهش زمان و هزینه های برداشت شده اما ارسال به یکباره صد ها هزار تن شالی برای تبدیل به برنج با توجه به ساختار فرسوده شالیکوبی ها و نیز نبود تجهیزات دیگر چون خشک کن های واسط موجب ضرر و زیان به کشاورزان شده است.

در برداشت مکانیزه شالی، دانه ها از خوشه های طلایی جدا شده و به اصطلاح همزمان با درو , خرمنکوبی صورت می گیرد و با این روش رطوبت 25درصدی ناشی از ساقه زنده به شلتوک می رسد که باید در کمتر از 24ساعت از گونی خارج و به مدت 48 تا 72 ساعت در دمای 30 تا 40 درجه خشک شود، تا خطر بنددارشدن و بالا رفتن ضریب شکستگی از بین برود.

از آنجایی که ظرفیت خشک کن ها در شالیکوبی های استان مازندران محدود و حجم شالی برداشت شده به صورت مکانیزه بالا است، خشک کن های موجود جوابگو نیست و این مساله موجب بند دار شدن و در نتیجه بالا رفتن درصد شکستگی برنج تا حد 25 درصد محصول می شود.

در گذشته در برداشت دستی, شالی ها از ساقه با داس درو و به مدت سه روز روی ساقه در مزرعه و در معرض هوای آفتابی خشک می شده است و سپس با جمع آوری آن خرمنکوبی انجام می گرفت و در این روش شالی خشک شده مدت ها قابلیت نگهداری داشت و حتی در این روش شالیکاران معتقدند که هر چه شالی به صورت شلتوک نگهداری شود کیفیت آن در تبدیل به برنج سفید بهتر می شود.

بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران بیش از یک هزارو 250 واحد شالیکوبی در استان وجود دارد که متوسط ظرفیت خشک کن ها در هر یک از واحد های شالیکوبی حدود 15 تن در روز است .

**نوبت 10 تا 13 روزه شالیکوبی ها برای خشک کردن شالی های نم دار در حالی که شالی های نم دار باید در کمتر از سه تا پنج روز از گونی خارج , وارد خشک کن ها شوند، اما به دلیل حجم بالای برداشت شالی ها، شالیکاران با نوبت دهی 10 تا 13 روزه شالیکوبی ها مواجه هستند.

سید حسین هاشمی شالیکاری از بابل می گوید: درو مکانیزه شالی هزینه برداشت را به شدت کاهش می دهد ، اما کارخانه ها در خشک کردن به موقع شالی با مشکل مواجه هستند.

وی با بیان اینکه کشاورزان نگران خالدار شدن و بالا رفتن درصد شکستگی هستند، اظهار داشت: در برداشت سنتی موجب ماندگاری شالی و در نتیجه برنج بهتری تولید می شود ، اما هزینه پرداخت دستمزد بالا بوده و از طرفی ترس و دلهره از بارندگی نیز از دیگر نگرانی های کشاورزان محسوب می شود.

این شالیکار بابلی گفت: زنجیره مکانیزه شدن فعالیت برنجکاری باید در تمامی بخش ها بوجود اید، اینکه در یک روز با یک کمباین حدود 3هکتار درو و خرمنکوبی صورت گیرد (کاری که درگذشته توسط یک کشاورزبا اعضای خانواده 15 روز زمان می برد) ولی ظرفیت خشک کن ها کافی نباشد، مشکل ساز شده است.

** شالی نمدار همراه با بالا رفتن درصد شکستگی و افت قیمت برنج هر چند فعالیت سنتی و فرسودگی تجهیزات شالیکوبی ها باعث شده تا درصد شکستگی و خرده برنج در مجموعه تولید شالیکاری از هشت تا 15درصد باشد ولی در برداشت مکانیزاسیون اگر شالی نیز به صورت نم دار تبدیل به برنج سفید شود، درصد شکستگی آن تا25 درصد افزایش و قیمت آن در اثر خالدار و بند دار شدن کم می شود.

بررسی ها نشان می دهد که از حدود 700هزار تن برنج سفید تولید شده در استان مازندران اگر تنها 5درصد میزان شکستگی برنج افزایش یابد معادل حدود 35هزار تن می شود که به قیمت های جاری ارزش ان حدود 2هزار و 450 میلیارد ریال می شود.

تقی جعفریان رییس اتحادیه شالیکوبی داران مازندران با بیان اینکه زیر ساخت های مکانیزه شدن شالیکاری فراهم نیست، گفت: تبدیل شالی به برنج سفید مهمترین مرحله شالیکاری است، ولی 95 درصد کارخانه های استان سنتی و فرسوده هستند.

وی با بیان اینکه امسال برای تبدیل هر تن شالی خشک 145هزار و شالی نمدار 156هزار تومان دستمزد تعیین شده است، خاطر نشان کرد: در حالی شالی به صورت مکانیزه با کمباین های مخصوص با 25تا 30 درصد رطوبت در حال درو است که اگر به موقع خشک نشود ،ضرر ناشی از خالدار شدن و افزایش درصد شکستگی بسیار بالاتر می ورد.

وی با بیان اینکه در روش سنتی برای درو هر هکتار حدود 15میلیون ریال هزینه می شود، ادامه داد:در عوض با انجام این هزینه ماندگاری شالی تا چند ماه است.

جعفریان گفت: تجربه صاحبان شالیکوبی ها نشان داده است که اگر شالی قبل از شبنم به صورت مکانیزه درو شود، با توجه به نوبت 13روزه ، به همین مدت نیز شالی ماندگاری خواهد داشت.

یک راه جایگزین اما نه چندان مطمئن فتاح حسینی صاحب یک شالیکوبی در روستای امین آباد در بخش لاله آباد شهرستان بابل بر لزوم برداشت مکانیزه شالی بعد و قبل از بارش شبنم تاکید کرد و گفت: اگر شالی در روزهای آفتابی بعد از ساعت 11صبح و قبل از 19عصر به صورت مکانیزه درو شود، می توان این شالی را 12 تا 15روز بدون اینکه از گونی خارج و وارد خشک کن ها شود ، نگهداری کرد.

وی با بیان اینکه صاحبان کمباین ها برای اینکه به دستمزد بیشتری برسند، به این نکته توجه ندارند، بیان داشت: عامل اصلی خالدار، بندار و بالا رفتن درصد شکستگی ،درو مکانیزه قبل از خشک شدن شبنم در صبح و بعد از بارش شبنم در شامگاه است.

حسینی تاکید کرد: اگر شالیکاران به این نکته توجه کنند، شالیکوبی ها بر اساس نوبت 10 تا 13 روزه جوابگوی تمامی شالی هایی که به صورت مکانیزه درو می شوند، هستند.

**20میلیارد ریال تسهیلات برای ایجاد خشک کن های واسط ˈعزیزالله شهیدی فر معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران ضمن تایید مشکلات و نگرانی شالیکاران از نم دار بودن شالی درو شده به روش مکانیزه ، گفت: ظرفیت خشک کن ها باید افزایش یابد.

وی با بیان اینکه 20میلیارد ریال تسهیلات برای ایجاد خشک کن های واسط تخصیص یافته است و بیش از هزار واحد شالیکوبی فعال استان بیشتر آنان برای ایجاد خشکن های جدید استقبال و به بانک ها معرفی شدند.

وی با بیان اینکه برداشت مکانیزه و به روش سرپایی شالی ،هزینه را به شدت کاهش می دهد، ادامه داد: اگر شالی نم دار به موقع در خشک کن ها خالی نشود، علاوه بر مشکل بند دار شدن ، درصد شکستگی آن نیز چند برابر می شود.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر علاوه بر یکهزارو 350 دستگاه کمباین مخصوص درو، به همین تعداد کمباین مخصوص گندم ، درو شالی اراضی شالیزاری استان را انجام می دهند، خاطر نشان کرد: با اجرایی شدن طرح ایجاد خشک کن های واسط، ظرفیت خشک کن ها افزایش و مشکل و دغدغه خالدارشدن برنج سفید حل می شود.

معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه خشک کن های واسط شالی های نم دار را به مدت 10 ساعت خشک می کند، اظهار داشت: این شالی ها پس از خشک شدن به مدت یک ماه قابل نگهداری هستند.

مازندران 230 هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد که سالانه با تولید حدود 700هزار تن برنج سفید، 42درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.

در حال حاضر برداشت حدود 25 درصد از اراضی شالیزاری مازندران انجام شده است.

تحقیق، تهیه و ارسال: سید رضا هاشمی کرویی خبرنگار ایرنا