بازی بازار، خان هشتم مردان شالیزار

دغدغه برنج کاران مازندران تمامی ندارد. هنوز یکی را پشت سر نگذاشته، بعدی خودنمایی می کند. یک روز نگران خوب جوانه زدن بذر ، روز بعد دیر شدن نشاء و کمبود کارگر و پس از آن چشم دوختن به آسمان و انتظار کرم از رودخانه و آب بندان.

گذشتن از این هفت خان نگرانی ها کم بود که در چند سال گذشته بازی با قیمت نیز با ورود انبوه برنج های خارجی به بازار مصرف رونمایی شد و کار را به جایی رساند که بسیاری از کشاورزان به این نتیجه رسیدند که از خیر کشت و کار شالی دست بکشند.

امسال نیز همزمان با آغاز برداشت برنج در مازندران مردان شالیزار نگران تکرار بازی با قیمت این محصول راهبردی در بازار توسط دلالان یا اجرای تصمیمات نسنجیده از سوی متولیان امر هستند.

موضوعی که شالیکاران مازندران از آن با عنوان تصمیمات نسنجیده یاد می کنند مربوط به ورود انبوه برنج های خارجی به بازار همزمان با فصل برداشت محصول داخلی در سال های گذشته است که سبب می شد تا بسیاری از کشاورزان حتی نتوانند هزینه های انجام شده در شالیزارها را جبران کنند.

رویگردانی از کشت برنج و کاهش سطح زیر کشت از پیامدهای این تصمیم بوده است به طوری که بر اساس آمارهای رسمی سطح زیر کشت از 230 هزار هکتار به 210 هزار هکتار در سال جاری رسیده است.

قیمت کف و رضایت کشاورزان

 بسیاری از برنج کاران مازندران با اشاره به افزایش هزینه ها در تمامی مراحل کاشت ، داشت و برداشت بر این اعتقادند که امسال در صورتی که قیمت هر کیلوگرم برنج طارم محلی در سطح هفت هزار و 500 تومان باقی بماند ، راضی کننده است.

این کشاورزان با یادآوری خشکسالی و کم آبی سال جاری و مشقات ناشی از آن که با افزایش هزینه ها نیز همراه بود ، خواستار نظارت بر بازار عرضه و فروش این محصول راهبردی شدند تا دست واسطه ها کوتاه شود.

امسال علاوه بر مشقت های ناشی از خشکسالی ، برنج کاران با افزایش همه جانبه هزینه ها و قیمت تمام شده محصول رو به رو بوده اند و امید دارند تا وعده مسوولان برای ممنوع کردن واردات و عرضه برنج خارجی همزمان با برداشت برنج داخلی اجرا شود.

بسیاری از کشاورزان قیمت کنونی برنج در بازار را در صورت ثبات طی روزهای آینده قابل قبول برای جبران هزینه های تولید و زحمات طاقت فرسا می دانند.

هم اکنون هر کیلوگرم برنج طارم محلی بین 71 هزار تا75 هزار ریال در بازار معامله می شود و قیمت هر کیلوگرم برنج پرمحصول خزر نیز بین 58 هزار تا 63 هزار ریال است.

هزینه های شالیزار

 امسال نیز همچون سال های گذشته دستمزد کارگران بیشترین فشار را بر کشاورزان برنج کار مازندران وارد کرد به گونه ای که به گفته آنان تا 60 درصد هزینه شالیزار مربوط به این مورد بوده است.

دستمزد درخواستی امسال هر کارگر مرد برای نشا در مازندران 70 تا 85 هزار تومان و برای هر کارگر زن نیز 60 تا 65 هزار تومان بود که در هر دو رده نسبت به پارسال 15 تا 20 هزار تومان بیشتر بوده و معادل حدود 30 درصد افزایش داشت .

برای نشای هر هکتار شالیزار به 15 کارگر مرد نیاز است که صاحب کار باید علاوه بر دستمزد صبحانه، ناهار و عصرانه آنها را هم تامین کند.

بر این اساس میانگین دستمزد و خورد و خوراک کارگران برای نشای یک هکتار شالیزار 15 میلیون ریال است که با نرخ کنونی معادل 250 کیلوگرم برنج طارم محلی است.

علاوه بر این هزینه های نهاده های کشاورزی و به کار گیری کارگر برای انجام شخم و شیار، وجین و درو هم باید به این مبلغ اضافه شود.

زحمات شبانه روزی یک خانواده سه تا چهار نفره کشاورز به مدت حدود 90 روز یعنی در طول فرایند کاشت، داشت و برداشت شالی هم هزینه دیگری است که باید در نظر گرفته شود.

امسال خشکسالی و کم آبی سبب شد تا کشاورزان برنج کار با هزینه های مضاعف نیز مواجه شوند. کمبود آب های سطحی بویژه در مرحله نشا و داشت سبب شد تا کشاورزان مجبور شوند برای نجات شالیزارهایشان از پمپ و موتور برای آبیاری استفاده کنند که این خود هزینه جداگانه ای برایشان خلق کرد.

امسال به طور میانگین هر کشاورزی که با کمبود آب مواجه بوده برای تامین سوخت هر شبانه روز موتور پمپ متقبل حدود 15هزار تومان هزینه شد و این مبلغ هزینه دستکم برای 45 روز ادامه داشت.

هزینه های سرباری

 بر اساس بررسی های صورت گرفته به دلیل سنتی بودن فرایند کاشت تا برداشت و فرسودگی ماشین

آلات از جمله کمباین و شالیکوبی ، حدود 30 درصد شالی از محصول برنج شالیکاران به صورت ضایعات از بین می رود و این نیز جزو ضررهایی است که شالیکاران متقبل می شوند.

افزایش کارمزد تبدیل شالی به برنج سفید در شالیکوبی ها نیز از دیگر هزینه های کشاورزان است. نرخ تبدیل هر تن شلتوک به برنج سفید از 137 هزار تومان در سال گذشته به حدود 150 هزار تومان در سال جاری افزایش یافته است .

علاوه بر این کارمزد تسهیلات دریافتی ، حمل و نقل و بیمه محصولات هم دیگر هزینه هایی است هر کشاورز برنج کار انتظار دارد در سرجمع قیمت مورد توجه قرار گیرد.

همراهی جهاد کشاورزی با کشاورزان

 معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه امسال 75 درصد شالیزار های استان زیر کشت ارقام محلی بویژه طارم رفته است ، گفت : قیمت 75هزار ریال به ازای هر کیلو گرم طارم هم برای تولید کننده و هم برای مصرف کننده مناسب است.

عزیزالله شهیدی فر با اشاره به اینکه امسال شالیکاران با دغدغه بیشتر و هزینه بالاتری شالی کشت کردند، اضافه کرد: هنوز بخش عمده ای از نشا در استان به صورت سنتی است که هزینه کارگری بالایی دارد.

وی با بیان اینکه بیش از 60 درصد هزینه تولید برنج در مازندران کارگری است، اظهار داشت:

خزانه گیری ، عملیات نشاء و وجین در شالیزار ها سنتی و با دست صورت می گیرد.

شهیدی فر به برداشت و دروی شالی با دست نیز اشاره کرد و گفت : از آنجایی که برداشت مکانیزه در صورت سرپا بودن شالی قابل اجرا است برخی از شالیکاران مجبورند شالی را با پرداخت هزینه بالای کارگری با دست درو کنند.

وی افزود : از طرفی به دلیل برداشت یکباره مکانیزه ، حجم بالایی از شالی های خیس که نیاز به خشک کن دارند، سبب می شود تا کشاورزان به صورت دستی و سنتی شالی را درو کنند .

روزهای کار و شب های بیخوابی

 فرایند کشت برنج در مازندران از اواخر ماه اسفند با خزانه گیری آغاز می شود و پس از طی مراحل آماده سازی زمین ، از اواسط ماه فروردین به نشاکاری یا همان مرحله ای می رسد که در افکار عمومی از آن به عنوان کشت برنج یاد می کنند.

برنج از محدود محصولات کشاورزی است که هر سه مرحله کاشت ، داشت و برداشت آن با مشقت فراوانی همراه است و کشاورزان برنج کار از مرحله خزانه گیری در اسفند تا برداشت در اواخر ماه تیر باید شبانه روزی تلاش و مراقبت کنند تا بتوانند محصول قابل قبولی برداشت نمایند.

مرحله داشت برنج که بیش از دو ماه به درازا می کشد به خاطر وابستگی شدید به آب و همزمان شدن با فصل گرم سال بیشترین حساسیت را دارد و به همین خاطر کشاورزان را در بعد روانی نیز درگیر می کند.

مشقت و حساسیت کشت برنج سبب می شود تا هرگونه سیاستگذاری غیرکارشناسی تاثیرات مخرب بر

آن بگذارد و در صورت بی توجهی به تعطیلی کشت این محصول بیانجامد.

سیاستگذاری کارشناسی ، انتظار مردان شالیزار

 سیاستگذاری غیرکارشناسی مهم ترین دلیل کاهش کشت برنج پرمحصول در مازندران در کمتر از یک دهه گذشته بوده است به گونه ای که بر اساس بازدیدهای میدانی خبرنگاران ایرنا و همچنین اعلام مسوولان در برخی از شهرستان های استان مانند نور امسال هیچ کشاورزی برنج پرمحصول کشت نکرده است.

گسترش کشت برنج طارم محلی که در سال های اخیر جایگزین برنج پرمحصول در شالیزارهای مازندران شده است ، سبب می شود به خاطر عملکرد بسیار پایین ، جایگاه این استان در تامین برنج کشور تنزل یافته و وابستگی به برنج وارداتی افزایش یابد.

توزیع برنج خارجی تا پایان آذر ممنوع

 معاون وزیرجهاد کشاورزی وعده داده است که امسال همزمان با برداشت برنج داخلی ، برنج خارجی وارد بازار نشود.

عباس کشاورز به خبرنگار ایرنا گفت : به رغم فشارهای متعدد از سوی گروه های مختلف , وزارت جهاد کشاورزی امسال هیچ نامه کتبی برای واردات برنج صادر نکرده است.

وی هفته پیش در آیین نخستین برداشت شالی برنج در روستای اسبوکلای شهرستان فریدونکنار استان مازندران متوسط سرانه مصرف برنج در کشور را 38کیلوگرم اعلام کرد و افزود : سالانه یک میلیون و 800هزار تن برنج در کشور تولید می شود و نیاز سالانه واردات حدود یک میلیون تن است.

او با بیان اینکه بر اساس دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی واردات و توزیع برنج خارجی از اول مرداد تا پایان آذر ممنوع است، تصریح کرد: متاسفانه سال 92 بیش از دو میلیون تن برنج خارجی وارد شد.

کشاورز بر لزوم حمایت از تولیدات داخلی تاکید کرد و ادامه داد: در هر حال چالش های جدی در بخش های مختلف کشاورزی وجود دارد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت با بیان اینکه تمامی تصمیمات در مورد واردات محصولات کشاورزی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست، گفت : باید هزینه تمام شده تولید محصولات کشاورزی به ویژه برنج که دومین ماده غذایی مردم است را کاهش بدهیم.

امسال 210 هزار هکتار شالیزار مازندران زیر کشت رفت که پیش بینی می شود بیش از 900 هزار تن برنج سفید از آن برداشت شود.

مازندران تامین کننده 42 درصد برنج کشور است .

تحقیق، تهیه و ارسال: سید رضا هاشمی کرویی خبرنگار ایرنا