به کجا چنین شتابان؟! آسیب‌شناسی صفحات اجتماعی مجازی
از نخستين مشتركين اينترنت پر سرعت در روستاي ايمن آباد و كروكلا يعني آقايان ابوالحسن قاسمي، مهدي قاسمي، عيسي نوراله زاده و غلامرضا هاشمي (مشاور املاك) چهار سال هم(20 تيرماه 1390) نمي گذرد.
اما امروزه استقبال از آن به گونه ايست كه در كمتر روستايي در مازندران، به اين شكل همه گير شده است و با استفاده از گوشي تلفن همراه، ارتباطات به شكل فوق العاده اي در كمترين زمان ممكن، برقرار مي شود. خدماتي همچون وايبر، واتس آپ و امروزه تلگرام نقش مهمي در زندگي مردم روستا و بويژه نوجوانان و جوانان روستا دارد.
با همه ي اين پيشرفت ها شايد خيلي از ما روستائيان، از آسيب هاي آن كه بدون آموزش وارد زندگي ما شده است، بي اطلاع باشيم. همانند آسيب هايي كه از ورود ويدئو، گوشي تلفن همراه، كامپيوتر، ماهواره، اينترنت و ... در ماه ها و سال هاي اوليه ي استفاده از آن بر ما وارد شد. چه بسا خانواده هايي كه هزينه مادي و معنوي زيادي را پرداخت نمودند.
در اين گفتار با توجه به استقبال فراوان اهالي از خدماتي چون تلگرام كه موج تازه اي را در روستا ايجاد كرده است، به مقاله اي ريشه اي در خصوص آسيب هاي فضاي مجازي خواهيم پرداخت.
با یک نگاه کلی به سیر تحولات زندگی اجتماعی و تمدن بشری، انسان از منظر ارتباطی دو دورهی نسبتاً طولانی، یعنی عصر ارتباط شفاهی یا سمعی و عصر ارتباط کتبی یا بصری را پشت سر گذاشته است و از زمان ظهور نخستین وسایل ارتباط جمعی تا به امروز در عصر ارتباط رسانه‌ای و الکترونیکی سیر می‌کند.
به عقیده‌ی لوهان تحولاتی که در طی این ادوار روی می‌دهد، در واقع نهایتاً رجعتی است به نظام قبیله‌ای اولیه (عصر ارتباط شفاهی) که در عصر ارتباط کتبی به فردیت‌گرایی تبدیل شده بود. و این همان «دهکده‌ی جهانی» است که مک‌لوهان در سال 1968 در کتابی تحت عنوان «جنگ و صلح در دهکده‌ی جهانی» از آن سخن به میان می‌آورد.
مک‌لوهان دنیای امروز را دنیای الکترونیک می‌داند و معتقد است که در دنیای الکترونیک؛ حوادث، اشیاء و موجودات در یکدیگر فرو می‌روند، با یکدیگر رابطه پیدا می‌کنند، جدایی‌ها از بین می‌رود، تمایزات فراموش می‌گردد، شباهت‌ها خودنمایی می‌کند و بدین ترتیب محیط جدید به‌وجود می‌آید؛ محیطی که می‌توان آن را یک دهکده‌ی جهانی نام‌گذاری کرد. یک دهکده‌ی بزرگ جهانی که خصوصیات قبیله‌ای را در مقیاس وسیع‌تر محفوظ می‌دارد.
امروزه با گسترش فناوری‌ها و وسایل ارتباط جمعی نوین و در پی آن گسترش اینترنت و علی‌الخصوص صفحات اجتماعی مجازی از قبیل؛ فیس‌بوک، وایبر، تانگو، اینیستاگرام، واتس‌آپ و ... زندگی و روابط اجتماعی اقشار مختلف جامعه و در صدر آن جوانان دستخوش تغییر شده است. از این روست که شاید دیگر نتوان مانند بسیاری از منتقدان نظریات مک‌لوهان، پیش‌بینی‌های او از آینده را به حساب جامعه‌شناسی تخیلی گذاشت.
ظهور اینترنت به عنوان رسانه‌ای قدرتمند در سال‌های اخیر دوباره باب گفت‌وگوهایی جدید را در خصوص نقش رسانه‌ها گشوده است. اینترنت به مثابه‌ی یک رسانه در سال‌های اخیر رشد حیرت‌انگیزی کرده است و نویدها و تهدیدات بسیاری را به همراه داشته است. رسانه‌ای که سال‌ها پیش مک‌براید در گزارش خود به کمسیون بین‌المللی مطالعه‌ی مسائل ارتباط یونسکو، از آن به عنوان صنعتی جدید تحت عنوان «صنعت تفریحات» یاد می‌کند، امروزه بر بسیاری از وجوه زندگی اجتماعی افراد جامعه سایه افکنده است و به یکی از عظیم‌ترین دغدغه‌های انسان مدرن تبدیل شده است.
روزانه قریب به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند که یکی از کاربردهای اصلی آن برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. شاید عیب اصلی ارتباط اینترنتی آن است که در فضای مجازی ارتباط اساساً بر متن استوار است و از نشانه‌های بصری و شنیداری تعامل رو در رو کمتر بهره می‌برد. علیرغم جنبه‌های مثبت از قبیل جنبه‌های آموزشی و ارائه خدمات ارتباطی و مواردی از این دست، رایانه و اینترنت جنبه‌های منفی نیز دارد. مطالعات آفو خاطر نشان می‌کند که استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس تنهایی و انزوای اجتماعی و دوری از خانواده و به طور کلی کاهش سلامت روانی می‌شود.
شبکه‌های اجتماعی مجازی نسلی جدید از صفحه‌های اینترنتی هستند که بر اساس نیاز مخاطبان طراحی شده است. افراد با ورود به این‌گونه شبکه‌های مجازی وارد دنیای جدیدی می‌شوند که نشأت گرفته و تأثیر پذیرفته از فضای واقعی بوده و رویدادها و بحث‌ها حول و حوش دل‌مشغولی‌های انسان معاصر در دنیای واقعی است.
مفهوم شبکه‌های اجتماعی نخستین بار در سال 1940 در انسانشناسی توسط براون معرفی شد و سپس در اواسط دهه‌ی 1950 این مفهوم توسط بات و بارنز مورد استفاده قرار گرفت. اما شبکه‌های اجتماعی مجازی در قالب امروزی آن در سال 1960 اولین بار در دانشگاه ایلی‌نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد. پس از آن در 1997 نخستین شبکه‌ی اجتماعی مجازی راه‌اندازی شد و بعدها انفجار تجارت در وب‌سایت‌های اجتماعی در سال 2002 باعث به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی فرنداستر، اورکات و لینکداین شد که باعث شکوفایی قارچ‌گونه‌ی وب‌سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در اینترنت شد. در سال 2004 سایت شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک توسط «مارک زوکربرگ» در خوابگاه دانشگاه هارواد راه‌اندازی شد، که این سال مقارن با گسترش روز افزون کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی بود.
در اینجاست که یکی از تهدیدات اساسی اینترنت که برخی از محققان نیز بدان اشاره داشته‌اند خودنمایی می‌کند و آن اینکه؛ استفاده از اینترنت به تدریج جایگزین روابط واقعی انسان‌ها در زندگی روزمره می‌گردد.
از دیدگاه ایشان اینترنت ابزاری است که از طریق ایجاد و فراهم آوردن فضایی مجازی برای ایجاد رابطه، افراد را از دردسر روبرو شدن با دیگران و قرار گرفتن در وضعیت جهان واقعی رها می‌سازد. و این مجازی شدن سرآغازی است برای برچیدن روابط واقعی قشر وسیعی از جامعه و به تبع آن مشکلات عدیدی همچون انزوای اجتماعی و فاصله گرفتن از روابط و تعاملات واقعی بین افراد.
چنانکه شری تورکل، استاد دانشگاه ماساچوست نیز معتقد است، افرادی که میزان زیادی از وقت خود را صرف روابط آنلاین می‌کنند، در موقعیتی بسیار تنهاتر و منزوی‌تر از زندگی غیرمجازی خویش قرار می‌گیرند. این شرایط عواقب ناگوار بسیاری به دنبال دارد که به اظهار وی از دست رفتن قدرت کلام در افراد یکی از بحرانی‌ترین عواقب این امر است. و این شاید تلنگری باشد برای قشر وسیعی از جامعه که اکثریت آن را جوانان و نوجوانان شامل می‌شود. قشری که امروزه بدون توجه به عواقب ناگوار اعتیاد به فضاهای مجازی روز به روز رو به ازیاد است.
به طوری که حتی در بین بسیاری از افراد جامعه، عضویت در این گونه شبکه‌های اجتماعی مجازی، به عنوان یک پوزیشن روشنفکری و مدرن بودن تلقی می‌گردد. همان شبکه‌های مجازی که توسط شرکت‌های بزرگ کاپیتالیستی جهانی هدایت و ساپورت می‌شود و در پی ایجاد بازار واحد جهانی برای اشاعه و فروش افکار و اجناس تزریقی خود است. کاپیتالیسمی که تونیس در سال ۱۹۳۵ روزنامه‌های کثیرالانتشار را ابزار بزرگی در دست آن می‌داند و بعدها کازینو «قدرت تلویزیون» را طرح می‌کند؛ به نظر می‌رسد که امروزه با توانی مضاعف و در قالبی جدید، شبکه‌های اجتماعی مجازی را دستاویز خود قرار داده است برای تحکیم سلطه‌ی خود بر جامعه‌ی جهانی....
منابع:
· اسلوین، جیمز (1380) اینترنت و جامعه؛ مترجمین: علی گیلوردی و علی رادباوه، چاپ اول، تهران، نشر کتابدار
· رشیدپور، ابراهیم (1354) آیینه‌های جیبی آقای مک‌لوهان؛ چاپ دوم، تهران، دفتر انتشارات رادیو و تلویزیون ملی ایران (سروش)
· کازینو، ژان (1364) قدرت تلویزیون؛ مترجم: علی اسدی، چاپ اول، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر
· محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد و سهرابی، محمدهادی (1385) بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی کاربران اینترنت (در میان کاربران کافی‌نت‌های تهران)؛ مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، دورهی هفتم، شماره‌ی چهار، تهران، انجمن جامعه‌شناسی ایران
· مک‌براید، شن (1369) یک جهان، چندین صدا (ارتباطات در جامعه‌ی امروز و فردا)؛ مترجم: ایرج پاد، چاپ اول، تهران، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش)
به قلم: رضا بصيري راد
منبع: ایرانشناسی و فرهنگ
ارسال نظر
نظرات
به جاي انتقاد بايد إز اينترنت به عنوان فرصت عالي نگاه كرد.
بطور نمونه مي شود دفتري برأي وب سايت محل باز كرد به جوانان روستا آموزش برنامه نويسي داد.
بنيانگدار اپل از يك مكان كوچك براي شروع فعاليت آغاز كرد.
با اين كار ميشود مشكل بيكاري را حل كرد.
درباره روستا
