معرفی بیماری های مهم گیاهچه در خزانه برنج و مدیریت آنها

 وقوع و شدت بیماری های گياهچه در سال هاي اخير رو به افزايش بوده و در مواقعی كه فصل بهار هواي سرد، توأم با بارندگي باشد. خروج و استقرار گياهچه در خزانه، تحت تأثير قرار گرفته و درصد زيادي از خزانه ها علائم متنوعي از علائم گياهچه اي را بصورت سوختگي، پژمردگي، پوسيدگي و زردي نشان مي دهند.

در مواردي از دست رفتن همه گياهچه ها در خزانه باعث شده تا كشاورز مجددا" اقدام به خزانه گيري نمايد. در اين شرايط كه با تغييرات ناگهاني درجه حرارت محيط همراه می باشد، تعداد زيادي از گياهچه ها در شرایط تنش قرار گرفته و دچار مرگ و مير مي شوند.

تنش ايجاد شده سبب مي شود تا عوامل بيماري زاي گياهچه و پارازيت هاي فرصت طلب در اين شرايط درصد بالاي مرگ و مير گياهچه ها را در خزانه باعث شوند. از طرفي عدم مديريت صحيح زراعي باعث شيوع بيماري ها در خزانه شده و تعداد زيادي از گياهچه ها در خزانه تحت تأثير شرایط نامساعد رشدی قرار مي گيرند.

از آنجائي كه مديريت صحيح زراعي قسمتی از مديريت مبارزه با بيماري ها در خزانه می باشد، در صورت آشنايي كشاورزان با نحوه مديريت صحيح ، جمعیت عوامل بيماري زا به اندازه ای نمي رسند كه باعث ايجاد خسارت شوند. درصورت آشنايي كشاورزان با بيماري هاي مهم گياهچه در خزانه، ضمن اينكه شناخت و آگاهي کشاورزان نسبت به عوامل خسارت زا افزایش می یابد، آنها را براي مديريت صحيح بیماری در خزانه هدايت مي نمايد.

دو دسته از عوامل بیمارگر در خزانه ها وجود دارند:

1-   عوامل بیماری زایی که  با بذر همراه هستند. مانند بیماری پوسیدگی طوقه(ژیبرلا)، بلاست و لکه قهوه ای

2-   عوامل بیمارگر خاکزی که محل زندگی و فعالیت آنها در خاک می باشد. مانند تعدادی از قارچهایی که دارای سختینه و باکتری های مولد بیماری پوسیدگی و لهیدگی  

توصیه های کاربردی به کشاورزان، مروجان و بهره برداران:

1- استفاده از بذر بوجاری شده و سالم كه از مزارع سالم و عاري از عوامل بيماري زا تهيه شده باشند.

2- ضدعفوني بذر با قارچكش هایي مانند تريفمين 3/3 در هزار و سلست به ميزان 5/2 در هزار.

قارچکش ها به صورت تناوبی استفاده شوند. در استفاده از قارچکش ها سموم امولوسیون و سمومی که حالت مایع روان دارند(FS) بر سموم پودر وتابل ارجحیت دارند.

3- احداث خزانه در محلي كه بافت خاک سبکی داشته و از لحاظ مواد غذايي نیز غني باشد. همچنین در سال قبل زراعی، بيماري هاي خاكزی در محل احداث خزانه شيوع نداشته باشد.

 4- احداث خزانه بصورت جوي پشته اي باشد.

 5- كاشت بذر در خزانه در درجه حرارت هاي حداقل 12 الی 14 درجه سانتیگراد صورت گیرد، بطوريكه در يك هفته آينده هواي خوبي پيش بيني شده باشد.

6- در نظر گرفتن ميزان مناسب تراكم بذر در واحد سطح (تنك  درنظر گرفتن بذر هنگام كاشت آن).

 7- جلوگيري از حالت غرقابي و ماندابي دائم آب در خزانه. نحوه آبياري بطريق گردشي بوده و تناوب خشكي و آبياري در خزانه رعايت شود.

 8- تهويه مرتب خزانه ها در هواي گرم و آفتابي صورت پذیرد.

 9- سمپاشي خزانه ها درصورت مشاهده علائم بيماري بلاست براساس نظر كارشناسان حفظ نباتات منطقه با قارچكش هاي وين، بيم یا هينوزان به میزان یک در هزار صورت پذیرد. سمپاشی خزانه با دوز بالای علف کش ( قبل از کاشت) ، قارچکش و استفاده بیش از حد  کود ازته باعث مرگ و میر گیاهچه می شود. بین مصرف علف کش و کود دهی در خزانه و یا سمپاشی با قارچکش باید 7 روز فاصله باشد.

 10- استفاده صحيح از كودهاي ازته، پتاسه و فسفره و خودداری از مصرف بيش از حد كود ازته كه به صورت سرك مصرف مي شود. درصورت استفاده بيش از حد كود ازته در خزانه بيماري ها شيوع بيشتري مي يابد.

تهیه و تنظیم: مهدی رستمی، عضو هیئت علمی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشوردر مازندران