خواص کاه برنج (کَمِل)

با آغاز فصل برداشت برنج و با توجه به سفارش هاي فراوان كارشناسان حفظ محيط زيست و جهاد كشاورزي مبني بر آتش نزدن كاه و كلش، اما همچنان شاهد انجام اين كار اشتباه در روستا هستيم.

در این گفتار بر آن شدیم تا درباره کاه برنج و خواص آن مطالبی را به آگاهی شما برسانیم تا شايد با توجه به خواص آن، به اهميت آن بيشتر پي ببريم.

کاه برنج و یا بنا بر گفته اهالی مازندران و بویژه مردم روستای ایمن آباد و کروکلا کمِل(kamel) بخشی از ساقه و تمامی برگ برنج را شامل می شود. مردم مازندران چندان ارزشی برای این فرآورده قایل نمی شوند. حتی در کنایه ها و ضرب المثل ها نیز از این محصول برای بیان مسایل اجتماعی بهره می برند. به عنوان مثال برای انجام کارهای بیهوده و عبث، مردم مازندران و روستای مان می گویند: " خالی کمِل لیفا هکردن "  که معادل: " آب در هاویدن کوبیدن " است.

دامداران مازندرانی که خود دارای شالیزار هستند این کاه ها را دسته بندی کرده (کمل دسته) و در پشت بام طویله و یا بصورت جداگانه در گوشه ای از حیاط خانه شان، هرمی شکل چیدمان می کنند (کمل کوفا) تا در دیگر فصول سال غذا و خوراک گاوهایشان را تامین نمایند.

در قدیم نیز این کاه ارزش فراوانی داشت و چه بسا کسانی که کدورت و کینه ای از کسی به دل داشتند برای آسیب رساندن به آنان اقدام به آتش زدن انبار یا پشته ی کاه آنان می نمودند. ( فلانی کمِل کوفا تَش دکِته)

 در کشور ما سالیانه حدود ۵ میلیون تن شلتوک از مزارع برنج برداشت می شود . به واسطه برداشت این مقدار شلتوک، حدود ۳ میلیون تن کاه برنج در مزارع بر جای می ماند که به جهت ارزش غذایی اندک جهت تغذیه دام، چندان مورد توجه قرار نگرفته و برای دفع آن در حاشیه مزارع سوزانده می شود.

این فرآورده ها در ژاپن علاوه بر غذای دام ، کاربردهای فراوانی دارد. که از جمله آن در برگزاری جشن ها و ساختن مجسمه ها بکار می برند.

استان نیگاتا در ژاپن میزبان هنرمندان این کشور برای ساخت مجسمه حیوانات با کاه و کلش برنج پس از برداشت برنج است. این هنرمندان با کاه و کلش یا نی برنج مجسمه حیوانات غول پیکر را می سازند و تماشاگران زیادی را به این منطقه می کشانند.

این فرآورده یعنی کاه در استان گیلان به کاه یا سراچین برنج معروف است. در مقایسه با کلش، خوش خوراک تر و قابلیت هضم بالاتری دارد.

ساقه و برگ ریزی دارد و همراه با شلتوک های پوک و اندکی شلتوک سالم نیز می باشد.

این فرآورده غیرقابل بسته بندی بوده، ارزش غذایی این مجموعه بیشتر از کاه و کلش است ولی به علت همراه بودن با گرد و خاک، کشاورزان رغبتی از آن جهت تغذیه دام ها نشان نمی دهند.

امروزه تقریباً کاه و کلش به علت استفاده از کمباین با یکدیگر مخلوط می گردد.

تقریباً بیش از ۹۰% کاه و کلش تولید شده در مازندران و گیلان از مصرف غذایی دام خارج می شود.

تر کیب شیمیایی کاه برنج به درصد:

4 تا 8 درصد پروتئین

1 تا 3 درصد  چربی

26 تا 34 درصد فیبر

4 تا 8 درصد خاکستر

11 تا 15 درصد سیلیکا

15 تا 29 درصد همی سلولز

24 تا 34 درصد سلولز

در حالی که کاربردهای متعدد صنعتی کاه برنج سبب شده که به عنوان ماده خام ارزشمندی تلقی شود .

کاربردهای کاه برنج

مصارف کاه را می توان در رده های کشاورزی، صنعتی و ساختمانی طبقه بندی نمود:

مصارف ساختمانی:

استفاده از ناحیه فشرده کاه به عنوان مصالح ارزان قیمت در خانه سازی

دیواره های عایق صوتی

 سدمهار کننده آتش

تخته های فشرده

تخته فیبر سیمانی

مصارف صنعتی

  به عنوان سوخت

  تولید خمیر و کاغذ

  سلوفان

  شکر و مواد شکری

  اتیل الکل

  بوتیل الکل

  اسید استیک

  اسید لاکتیک

  اسید اریتوربیک

  گزیلیتول

  پایه کاتالیزور

  مواد سیلیکاتی

 مصارف کشاورزی

  حاصلخیز کنندها

  فرآورش و تولید خوراک دام غتی شده

  کمپوست سازی

  بستر تولید قارچ

تهیه و تنظیم: عسکری امینی ایمن آبادی

            منبع: برنج