جشن عروسي و ازدواج در مازندران و روستاي ايمن آباد و كروكلا(بخش دوم)

• | پرینت |

 

در بخش اول آداب و رسوم مراسم جشن عروسي و ازدواج در مازندران و روستاي مان ايمن آباد و كروكلا، 25 مورد را از كيجاوين گرفته تا داماد بار خدمت شما عزيزان بيان نموديم.

 

 

1-  كيجا وين

2-  برج گرفتن( برج بهيتن)

3-  خواستگاري

4-  مراسم بله برون(اره گيرون يا شيريني خوار شو)

5-  تعيين زمان عقد(ساعت خِش)

6-  مراسم عقد

7_ عاروس وين يا عاروس ديدنون

8_ هديه بران (هديه بَرون يا عييد خرج)

9_ دوران نامزدي

10_ فاميل سلام

11_ جهيزيه

12_ خرج عروسي (خرج بار  يا  عاروسي خرج)

13_ بارسری خاله يا داماد مار

14_ اوستی برش

15_ خمیر او دینگوئن يا سفره نون هكردن

16_ خور كر يا خور كان

17_ مجمعه وری

18_ چتر سری

19_ خیاط و لحاف دوز عروسی(چرخ سري)

20_ لباس داماد و عروس

21_ داماد بار

22_ مراسم حمام عروس(عاروس حموم)

23_ بازي ها در مراسم شب عروسي

24_ مراسم باقلا خوران (باكِله خورون)

25_ مراسم شب حنابندان(حنا بندِنه شو)

 

 

در بخش دوم و پاياني اين گفتار، به مراسم روز عروسي تا انتهاي مراسم جشن عروسي يعني كاتي كشون، خواهيم پرداخت.

 

بخش دوم

 

مراسم روز عروسي

 

روز جشن عروسي همه ي اهالي روستا و محله، در منزل داماد دعوت هستند. در حقيقت روز عروسي مختص داماد است و در خانه داماد مراسم اصلي برپا مي شود. در منزل عروس نيز دوستان و بستگان عروس حضور دارند و مراسم جشن كوچكي برپا مي كنند.

 

مشكل فضا و مكانِ كافي براي نشستن و پذيرايي از مهمانان را، جداي از خانه ي داماد، خانه ي يك يا چند همسايه اي كه اتاق هاي بزرگتر و يا حياط وسيعتري دارد انتخاب مي كردند. پيران يا عاقلان روستا در خانه اي، جوانان در خانه اي ديگر، زنان و دختران نيز در منزل همسايه اي ديگر ساكن و پذيرايي مي شدند.

 

البته سال ها پيش كه خانه ها حياط نسبتا" وسيعي داشت، دالاني را بصورت تونل كه با چوب نيزارها درست مي كردند و شبيه خيمه هاي طويل بود، براي پذيرايي مهمانان آماده مي كردند. روي آنرا با پلاستيك مي پوشاندند تا نگران بارش باران در روز عروسي نباشند. موكت ها، بالشت ها و پشتي ها را از خانه ي همسايگان جمع آوري مي كردند و در اين خيمه هاي طويل مي گذاشتند. البته اين پشتي ها بيشتر براي بزرگان روستا كه در بالاي مجلس حضور داشتند در نظر گرفته مي شد. اين خيمه يك روز قبل از عروسي برپا مي شد و يك روز پس از برگزاري مراسم عروسي جمع آوري مي شد.

 

 

26_ مراسم سوري

مردم روستا، جداي از هدايايي كه چند روز مانده به مراسم عروسي كه با نام مجمعه وري(10) مرسوم است به عنوان هديه توسط زنان راهي خانه داماد مي كنند كه با پول نقد نيز همراه بود. كساني كه به دلايلي فرصت اين كار به آنان دست نداد،  يا وضع مالي خوبي نداشتند و از بستگان دورتر بودند، كمك هايي به نام سوري در مجمعه هاي مسي گذاشته و روي آن را با پارچه هاي رنگي مي پوشانند و آنرا بر سر گرفته و در روز عروسي به خانه داماد مي برند.  بعضي نيز با به همراه بردن اردك، مرغ، خروس، غاز، بوقلمون، كره، ماست، برنج، گتِ نون و ...، در جشن عروسي داماد شركت مي كنند. اين كمك ها به اين دليل بود كه تهيه هزينه جشن عروسي كه تمامي اهالي در آن دعوت بودند بر دوش پدر داماد، زياد سنگيني نكند.

 

 

 

 

27_ كِترا سري  و  چايي سري

مراسم جشن عروسي از ساعات اوليه صبح آغاز مي شود و حدود دو ساعت مانده به اذان ظهر جمعيت، زياد و زيادتر مي شود. مدعوين كه از بستگان مي باشند، هنگام ورود به خانه ي داماد، سري به ساقي يا چايي ده مي زدند كه آماده كردن چاي را بر عهده داشت و اصولا" " چايي سري " يعني وجه نقدي را به عنوان هديه به  "چايي ده" يا "ساقي" پرداخت مي كردند.

 

از طرفي سري به گوشه ي حياط خانه، كه زنان آشپز روستا در حال تهيه و تدارك غذاي نهار عروسي بودند مي زدند و به آنها نيز هديه اي مي دادند كه كِترا سري و يا دِگ سري نام داشت و بيشتر به سرآشپز تعلق مي گرفت.( مازندراني ها به ديگ با حذف ي دگ مي گويند) آنهايي كه مي خواستند از هديه دادن فرار كنند، يكي از حاضران، بر اساس نسبتي كه با داماد داشت او را صدا مي زد(مثلا" دامادِ عمو يعني عموي داماد) و به نوعي از آنان هديه دريافت مي نمود.

البته افرادي نيز بودند كه به عنوان پادو به پذيرايي مهمانان مي پرداختند و از بستگان داماد بودند كه هديه اي به آنان تعلق نمي گرفت.

 

 

 

 

28_ موسيقي محلي يا لوطي

این که جشن و شادمانی عمومی بدون موسیقی قابل تصور نیست به نظر بدیهی می‌آید. جشن، طبیعی‏ ترین و بایسته‏ ترین همراه مراسم ازدواج است و موسیقی شایسته‏ ترین و ضروری‏ ترین ملازم جشن. تردیدی نیست که از روزگاران کهن جشن عروسی همواره با موسیقی و رقص همراه بوده است. در مازندران نیز عروسی، بهترین فرصت برای شادمانی و نواختن و شنیدن موسیقی بوده ‏است. نوازندگان و خوانندگان محلی، لوطی‏ها و گودارها تقریبا پای ثابت دعوت شوندگان، شاید بتوان گفت رکن برنامه‏ های این مراسم بوده‏ اند. در عروسی‏ های سنتی مازندران، کشتی و نوازندگی و پذیرایی از معیارهای مهم ارزیابی کیفیت جشن بوده و فضای مناسبی را برای تداوم سنت‏ ها آماده می‏ کرده است.

با وجود اینکه ابزار شادمانی به عنوان نیاز فرهنگ های مختلف، بدون تردید، شکل های متفاوتی دارد، اما گمان نمی رود در هیچ فرهنگی بتوان مجلس جشن و سرور عروسي را  بدون موسیقی يافت.

 

مهمترين شاخصه مراسم عروسي در مازندران و روستاي مان ايمن آباد و كروكلا، حضور لوطي ها يا نوازندگان و خوانند گان موسيقي و ترانه هاي شاد محلي مازندراني بود كه شور و هيجان خاصي داشت. لوطي ها چند روزي در خانه ي داماد مي ماندند تا حال و هواي جشن عروسي در اذهان باقي بماند و تفاوتش با مراسم جشن معمولي مشخص باشد.

امروزه خبري از لوطي ها نيست اما با دعوت از خوانندگان محلي و گروه هاي موسيقي محلي براي افراد ميانسال و پيران مراسم، ضمن زنده كردن خاطراتشان نشاط خاصي به مراسم جشن عروسي مي دهند. هر چند امروزه موسيقي پاپ و نواختن اُرگ نيز فراوان به چشم مي خورد اما در بعضي از مراسم عروسي، هر دو نوع موسيقي، به گوش مي رسد.

 

 

 

تشت سماع، تشت و لگن سماع، لاكسري سماع و .. از جمله رقص هايي مي باشد كه در روستاي مان از سوي زنان و مردان به شكل هاي گوناگون در مراسم عروسي اجرا مي شد و هر كدام حرف هايي براي گفتن دارد. اما امروزه اين نوع رقص ها و موسيقي، بسيار به ندرت به چشم مي آيد و اجرا مي شود.

 

 

 

چَکّه به معنی کف زدن و یا صدای حاصل از کف زدن و سِما(سماع)در این‏جا به معنای رقص و پایکوبی است. این مراسم در حموم سری، آروس دمّال يا عاروس یار، و مجالس شادمانی زنانه(به همراه نوازندگی با تشت لاک) اجرا می ‏شود. در شرق استان به این نوع رقص، لاک سری سِما می‏ گویند. زنان (گاهی هم مردان) غالبا با پوشیدن نوعی شلیته محلی به نام چرخی شلوار با گرفتن فیگوری ویژه و لرزاندن شلیته ي پرچین محلی، که بلندای آن تا بالای زانوست، همچنین دست زدن و حرکات موزون و ظریف دست و پا، هماهنگ با سر ضرب‏ه ای لَگِن(تشت) یا لاک مسی یا رویی، می ‏رقصند.

 

 

لوطي نيز با وسايلي چون سرنا، دسركوتن، ضرب، لـله وا و ... كه آلات موسيقي محلي مازندران به شمار مي آيد، به شاد كردن مردم مي پرداخت. البته حركت هاي نمايشي مفرح نيز در دستور كار لوطي بوده است.

ممکن است به هر دلیلی در یک عروسی، نوازندگان حضور نداشته باشند یا این که صاحب مجلس مهمانانی داشته باشد که از حضور در محافل بسیار شاد پرهیز داشته و در مکان دیگری جای داده شوند، در این گونه موارد، «مدح خوان» دعوت می ‏شود. مدح خوان ‏ها، اشعار تغزلی یا شعرهایی را که در مدح پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س)، حضرت علی(ع) و امام زمان(عج) به زبان فارسی سروده شده است، تک نفره یا دو نفره گلی به گلی(به نوبت)، برای حاضران می‏ خوانند.

 

 

29_ مراسم درون زنون يا هديه شنون

رسمي كه در مازندران و روستايمان ايمن آباد و كروكلا  از دوران قديم تا به حال نيز مرسوم است، مراسم درون زنون است. قبل از صرف نهار، يك مجمع را در بالاي مجلس مي گذارند تا هديه اي را بزرگ روستا در آن قرار دهد. اين هديه وجه نقد مي باشد كه به سردرون (sarderon) معروف است. مبلغي را كه سردرون، داخل سيني يا مجمع مي گذارد حداكثر مبلغ هديه است و ديگر حاضران يا بايد برابر آن پرداخت كنند يا كمتر از آن. البته مبلغ سردرون در هر اتاقي كه مهمانان حاضرند متفاوت است. البته امروزه اين رسم تغيير يافته است و با دادن پاكت نامه به حاضران، اين كار صورت مي گيرد. هديه دهنده هم بايد نامش را پشت پاكت بنويسد تا گمنام نماند و خانواده داماد تصور نكنند ايشان هديه اي تقديم نكرده است.

مبلغ جمع آوري شده پس از شمارش، در اختيار پدر داماد قرار مي گيرد تا كمي از خرج عروسي را تامين نمايد. البته پدر داماد در بسياري از مواقع اين مبلغ را براي كمك هزينه زندگي، به داماد يعني پسرش هديه مي دهد.

 

البته بعضي ها از برگزاري اين رسم صرف نظر مي كنند تا مبادا كسي با قرض كردن از فردي ديگر يا بر خلاف ميل باطني، به پرداخت آن اقدام نمايد.

 

 

 

30_ مراسم سرتاشي:

پس از صرف نهار در خانه داماد، مهمانان پراكنده مي شوند و دوستان و بستگان داماد كه مي خواهند در ادامه مراسم شركت داشته باشند، بايد يكي دو ساعتي صبر كنند تا وسايل پذيرايي نهار جمع آوري و شسته شود و خانه مرتب گردد. از طرفي مردان و زنان بصورت گروهي و دوستانه به خانه ي يكي از خودشان مي روند تا نمازي بخوانند و استراحتي كوتاه نمايند تا زمان مراسم بعدي فرا برسد.

 

در دوران قديم داماد دو سه روز مانده به عروسي صورتش را اصلاح نمي كرد، تا روز عروسي اين اصلاح صورت، خودش را نشان دهد.

مراسم اصلاح صورت داماد، بعداز ظهر روز عروسي و در حياط خانه داماد صورت مي گيرد كه به آن سرتاشي مي گويند. در شرق مازندران اين رسم، صبح روز عروسي و قبل از صرف نهار برگزار مي شود.

در قديم كرسي را به عنوان ميز، در حياط منزل مي گذاشتند و با پارچه هاي رنگين و يا سفيد گُلي آنرا مي پوشاندند. سپس داماد بار  را كه در مجمعي مسي از سوي خانواده عروس ارسال شده بود، مي آورند  و وسايل اصلاح يا سرتاشي را جدا  كرده و روي آن قرار مي دهند، از جمله: پيش بند سفيد، آينه، ماشين اصلاح صورت، خمير ريش و....

اصولا" سرتاش، پيرايشگر(آرايشگر) يا سلماني روستا بود و يا يكي از دوستان صميمي داماد كه به كارش وارد بود.

 

 

در اين ميان كه با ساز و رقص و پايكوبي همراه است مجمعه هايي را دختران و زنان خانواده و بستگان داماد كه از قبل آماده كرده اند روي سر مي گذارند و با حركاتي موزون كه موسيقي(موسيقي تشت سماع) نيز نواخته مي شود، پشت سر هم به مكان سرتاشي مي آورند. داماد و يا پدر داماد و يا بزرگتر داماد نيز هديه اي به رسم شيريني و خوش يمني به دختران و زنان مي دهد.

مجمعه هاي حاوي ميوه، شيريني، نوشابه، پشتزيك، بئودونه، تخمه و تنقلات و .... در ميان حاضران تعارف مي شد تا مورد پذيرايي قرار گيرند. البته پارچه هايي هم به عنوان هدايا در اين مجمعه ها به چشم مي خورد كه سهم خانواده داماد مي شد.

 

 

 

هنگام مراسم سرتاشي بعضي ها نيز هدايايي كه وجه نقد مي باشد در سيني كنار وسايل اصلاح داماد مي گذارند. اين مبالغ پس از پايان سرتاشي توسط پيرايشگر جمع آوري مي شود و به داماد تحويل مي گردد كه داماد مبلغي از آن را به عنوان هديه به آرايشگر مي دهد.

 

 

 

 

31_ دامادي حموم:

مراسم دامادي حموم كه از دعاهاي خيري مي باشد كه اهالي روستا براي نوجوانان و جوانان روستا بكار مي برند فرا مي رسد.( ارمون دامادي حموم بوري).

پس از انجام مراسم سرتاشي، داماد به همراه دوستان و با نواختن موسيقي و خواندن ترانه محلي توسط جوانان روستا همراهي مي شود و به حمام مي رود. حمام را اصولا" از خانه هاي همسايه انتخاب مي كردند تا فاصله منزل داماد تا حمام فرصتي براي كف زدن و شادي كردن به وجود آورد.

يكي از دوستان صميمي داماد به همراه يكي از اهالي كه طي چند ماه گذشته عزيزي را از دست داده است، به همراه داماد روانه حمام مي شوند، تا پس از استحمام و پوشيدن لباس، رخت عزا را از تن او بيرون كنند و يك پيراهن سفيد برتن او مي پوشانند كه از سوي خانواده داماد هديه مي شود.

هنگام خروج از حمام نيز توسط صاحبخانه اسپند دود مي شود و داماد هديه اي نيز در سيني حامل آن مي گذارد.

گاهي نيز تخم مرغ آب پز شده را كه از قبل با رنگ هاي مختلف زرد و قرمز آماده كرده بودند در جمع جوانان و دوستان داماد تعارف مي كردند.

 

 

 

32_ دامادي لباس دپوشي ين:

پس از مراسم حمام دامادي، جوانان و همراهان داماد با خواندن ترانه هاي محلي و كف زدن به سمت خانه ي داماد مي روند تا لباس دامادي را كه از قبل از طرف خانواد هي عروس تهيه و فرستاده شده است، بر تن داماد كنند.

 

 

قبل از پوشيدن لباس دامادي بر تن داماد، كه فقط دوستان داماد حضور دارند، حناي آماده شده را بر انگشت شصت دست راست داماد مي گذاشتند و يكي از پسران مجرد روستا كه از دوستان يا برادر داماد بوده است بايد با دستمالي، حنا را از انگشت داماد پاك كند.

لباس ها از جوراب گرفته تا كلاه نمدي، يكي پس از ديگري بر تن داماد پوشانده مي شود و پس از پوشيدن كفش دامادي، همه با هم روانه ي خانه عروس مي شوند.

 

 

33_ فاميل سِلوم:

پس از پوشيدن لباسس دامادي، قبل از آنكه مراسم عاروس دمّال انجام شود، داماد به سراغ پدر و مادرش مي رود و از آنان تشكر و قدرداني مي كند و دستانشان را مي بوسد به پاس زحماتشان در رشد و نمو او. چه بسا شايد داماد، پدر و يا مادرش را از دست داده باشد كه به پاس زحمات آنان يادش را گرامي مي دارد و به همراه يكي دو نفر از دوستانش سري به آرامگاه روستا مي زند و با قرار گرفتن كنار مزار آنان، با خواندن فاتحه اي، به پدر و مادر از دست رفته اش اداي احترام مي كند و از آنان مي خواهد براي خوشبختي اش دعا كنند و مراقب زندگي اش باشند. چون مردم مازندران معتقدند روح امواتشان در دنيا حاضر است.

از طرفي رفتن به خدمت بزرگان فاميل و روستا نيز در برنامه ي داماد، قبل از رفتن به مراسم عاروس دمّال، بود. داماد به همراه دوستانش به سراغ عمو، دايي، عمه، خاله و بزرگان محل از جمله كدخداي ده مي رفت. اگر با كدخداي ده مشكل داشتند كه صرف نظر مي كرد.

 

 

 

34_ عاروس دِمّال:

مراسم ويژه اي كه از زمان رفتن داماد و همراهانش به سمت خانه ي عروس براي آوردنش به خانه ي داماد را در روستايمان، عاروس دمّال مي گويند، يعني به دنبال عروس رفتن. البته در بعضي از نقاط مازندران به آن عاروس كشون نيز مي گويند.

 

 

از زمان حركت مردم و بويژه جوانان روستا و همراهي داماد به طرف خانه ي عروس، كف زدن ها به همراه خواندن ترانه هاي محلي آغاز مي شود تا آرام آرام به خانه ي عروس بروند. اولين كسي كه خبر آمدن داماد و همراهان (عاروس دمبال) را به مادر عروس بدهد، هديه اي نيز از او خواهد گرفت. پس از ورود در حياط خانه عروس، حاضران كمي به رقص، پايكوبي، تشت سما و چكه سما مي پردازند و سپس تعدادي از حاضران به همراه داماد به اتاقي مي روند كه پدر عروس و چند تن از بستگان و بزرگان خانواده ي عروس حضور دارند.

البته در دوران قديم داماد به دنبال عروس نمي رفت و عروس با همراهي بستگان داماد و بستگان عروس به سمت خانه ي داماد آورده مي شد.

 

35_ ساعت زنون:

در اتاقي كه بزرگان خانواده عروس و جمعي از دوستان نزديك داماد حضور دارند و بيشتر از ده دقيقه به طول نمي انجامد از حاضران پذيرايي مي شود. پدر عروس ساعتي را كه از قبل آماده نموده است ضمن روبوسي و تبريك به دست داماد مي اندازد تا حواسش باشد كه از اين پس ديگر مجرد نيست و غروب كسي در خانه انتظارش را مي كشد كه سر ساعت بايد به خانه برگردد.

داماد پس از برگزاري مراسم ساعت زنون، با همراهي برادر عروس يا عمو و يا دايي عروس به اتاقي مي رود كه عروس در آنجا منتظر حضور داماد است.

 

 

 

36_ بال ماسي يا عاروس پياري:

عروس كه در اتاق نشسته است بلند نمي شود تا مراسم بال ماسي يا عاروس پياري صورت پذيرد.( بال يعني دست و ماس يعني گرفتن و در مجموع يعني گرفتن دست و يا زير بغل عروس و بلند كردن او) البته به اين مراسم، عاروس پياري نيز مي گويند(پياري يعني بلند كردن).

داماد بايد مبلغي را به برادر و يا خواهر عروس هديه دهد تا عروس بلند شود و پس از دريافت اين هديه عروس تحويل داماد مي شود. عكس هاي يادگاري گرفته مي شود و سفارش هاي پدر و مادر به دختر و داماد عنوان مي شود. چه بسا چشم هاي مادر و پدر پر از اشك مي شود كه هم خوشحالي از رفتن دخترشان به خانه بخت است و هم اينكه حضورش را در خانه از اين پس، خالي خواهند ديد.

داماد دست عروس را مي گيرد و با عبور از زير كتاب قرآن و پاشيدن برنج و سكه، به همراه آينه و چراغ(لمپا) در دوطرف عروس و داماد، از پله ها پايين مي آيند و به همراه حاضران راهي خانه ي داماد مي شوند.

 

 

37_ بار  ماسي:

در مدت زمان برگزاري مراسم در خانه عروس بايد منتظر اتفاق جالبي بود و آن بلند كردن وسيله ي زينتي و گرانقيمتي از وسايل خانه ي عروس است مثل سماور برنجي و يا سيني گرانقيمت كه به عروس هديه مي شود و به آن بار ماسي مي گويند. يعني بلند كردن وسيله اي بدون اطلاع مادر عروس.

البته اگر كسي موفق به انجام اين كار نشود خوشحالي خاصي براي خانواده ي عروس به همراه دارد. لذا از قبل مادر عروس اتاق ها را از وجود وسايل قيمتي خالي مي كند.

 

 

 

38_ كفش سري:

مورد ديگري كه در خانه عروس رخ مي دهد بر سر كفش هاي داماد است كه به محض رفتن به خانه ي عروس، توسط يكي از بستگان عروس مخفي مي شود تا موقع بازگشت و بردن عروس به خانه اش، هديه اي از داماد بگيرد تا كفش ها را به او پس دهد. چه بسا مبلغ اندك بوده و طرف راضي نمي شود و كفش را باز پس نمي دهد و كار به درازا مي كشد و گاهي با پا درمياني مادر عروس، قائله ختم به خير مي شود.

 

پس از پوشيدن كفش و هنگام حركت و پايين آمدن از پله ها، دو نفر، عروس و داماد را تا منزل داماد همراهي مي كنند. يكي برادر داماد است كه آئينه اي در دست دارد و شخصي ديگر خانمي مي باشد كه از بستگان عروس بوده و با چراغي (لامپا) در دست دوشادوش عروس و داماد حركت مي كنند. آئينه و چراغ، هر كدام نشان از آئيني كهن دارد. آينه مظهر صداقت و روراستي بوده و چراغ نيز به معناي روشنايي( سو )، زير يك سقف عروس و داماد است. مازندراني ها بر اين باورند كه رو راستي و صداقت زن و شوهر اساس پايداري خانواده است و پيامدش روشنايي و خوشبختي را براي زندگي به همراه دارد.

 

 

 

39_ پل سَري:

تا رسيدن به منزل داماد دو اتفاق ديگر نيز مي افتد يكي پل زدن است كه  هر كجا پلي بر رودخانه اي وجود دارد دوستان داماد با توقف روي پل، راه را بر عروس و داماد مي بندند و طلب هديه مي كنند يعني پول نقد و اگر پرداخت نشود دردسر مي شود حال شايد تا رسيدن به منزل داماد از چندين پل بايد گذشت. در قديم مي گفتند اسب يور ننه يعني اسب از پل عبور نمي كند. و طلب پل سَري مي كردند و امروزه جلوي خودرو را مي گيرند.

 

 

 

 

40_ گسفن سري:

قبل از ورود عروس و داماد به خانه ي داماد اصولا" در روستايمان گوسفندي قرباني مي كنند كه همراهان عروس يا داماد بر مي دارند و بيشتر، همراهان دامادند اما اگر دو دستگي ايجاد شود، بر سر تصاحب گوسفند نزاع در مي گيرد كه برخي شرايط كار را به جاهاي باريك مي كشاند. و بعضي ها كه وضع مالي ضعيف تري دارند به قرباني كردن خروسي بسنده مي كنند.

 

 

 

41_ انار زنون:

يكي از مراسم قديمي در مازندران كه در ديگر مناطق كشور هم مرسوم است، وقتي عروس و داماد به نزديكي خانه داماد رسيدند داماد از اسب پياده مي شود و يك عدد انار و يا سيب را كه به عنوان ميوه هاي بهشتي از آن ياد مي كنند، در دست مي گيرد و به سمت عروس پرت مي كند. چه بسا سيب يا انار بايد به عروس اصابت كند كه اگر نكند براي داماد خوشايند نيست. در روستاي مان يك تكه از قند نيز مرسوم بود كه گاهي بجاي سيب و انار از سوي داماد پرتاپ مي شد.

 

 

 

42_ شلاق زنون:

در مازندران و روستاي مان ايمن آباد و كروكلا در دوران گذشته، داماد به دنبال عروس نمي رفت يعني عاروس دمّال بدون حضور داماد برگزار مي شد. لذا وقتي عروس به نزديكي هاي خانه داماد مي رسيد داماد با شلاقي بر دست به پيشباز عروس مي رفت. عروس كه صورتش پوشيده بود خبر از حضور داماد نداشت. داماد بي سرو صدا و از پشت سر، با زدن شلاق به پشت عروس كه سوار اسب بود، استقبال خودش را نشان مي داد. داماد بر اين باور بود كه بايد گربه را دم حجله بكشد. و چه بسا كمربند دوبار دور كمر عروس مي پيچيد و داد از نهادش بلند مي شد و جيق بلندي مي كشيد و عامل خوشحالي اطرافيان و شخص داماد مي شد.

 

 

 

43_ پاناز يا لوش بني:

عروس وارد خانه نمي شود مگر اينكه پدر داماد انگشتري طلا و يا يك راس گاو و يا زميني را به عنوان رونما يا پاناز و يا  لوش بني به عروس بدهد. اگر وضع مالي پدر داماد خوب نبود يك ديگ و يا ظرف مسي به نوعروس هديه مي داد.

 

 

 

 

مادر عروس كاسه اي را كه حاوي برنج مرغوب، سكه و تخم مرغ خام است و از قبل آماده كرده است، در دست مي گيرد و هنگام بالا آمدن عروس و داماد از پله هاي خانه، بخشي از برنج و سكه ها را بر سرشان مي ريزد، تخم مرغ را بالاي سرشان مي گرداند و با گذاشتن تخم مرغ در داخل كاسه، آنرا به يكي از نيازمندان روستا مي دهد. برنج و سكه را مظهر بركت مي دانند و تخم مرغ را مظهر باروري و فرزند آوري.

پدر داماد، آينه و چراغ را با دادن هديه اي به حاملان آن، از دستشان مي گيرد و قدرداني مي كند.

 

 

 

 

44_ عاروس تِماشا يا عاروس وين:

با آمدن عروس به منزل داماد عروس را بر بالكن منزل يا رخابسر روي چهارپايه و يا صندلي مي نشانند و زنان روستا به تماشاي عروس مي پردازند و زيبايي اش را مورد ارزيابي قرار مي دهند. اين مراسم را  عاروس تماشا يا عاروس وين مي نامند.

البته لازم به يادآوري مي باشد كه در منزل عروس نيز از صبح روز عروسي تا غروب آن روز، با حضور همسايگان و فاميلان و دوستان عروس براي تبريك و تماشاي او و دادن هديه، اين كار صورت مي گيرد.

با پايان يافتن مراسم عاروس وين، مراسم عروسي از نگاه عموم مردم روستا پايان يافته است. اما خانواده عروس و داماد مراسم خاص خود را به اجرا مي گذارند.

 

 

 

 

 

45_ عاروس مار :

به همراه عروس زني معتمد از طرف خانواده عروس به خانه داماد فرستاده مي شد تا هم اعمال شب زفاف را به آنان ياداوري كند و هم مطمئن كردن خانواده ي داماد از دختر بودن عروس را انجام دهد و در ادامه رساندن خبر به مادر اصلي عروس و دريافت هديه. اگر به هر دليلي، خلاف آن ثابت مي شد شرايط بسيار پيچيده اي، براي خانواده ي عروس رقم مي خورد و چه بسا عروسي به عزا تبديل مي شد.

 

 

 

 

 

46_ عاروس خنه يا پاتختي:

پس از مراسم ويژه روز عروسي و انجام  مراسم شب زفاف، صبح روز بعد سفره اي پهن مي شود تا مراسم پاتختي انجام شود. عروس مي بايست سفره را مي چيد و بساط صبحانه را آماده مي كرد و اين اولين هنرنمايي او در خانه داماد بود.

عروس با خود هدايايي مي آورد كه از قبل مادرش تهيه ديده بود و به بستگان درجه يك و دو و حتي همسايگان داماد كادو مي دهد و آنان نيز هداياي نقدي خود را به عروس مي دهند و براي آنان آرزوي سعادت و خوشبختي مي كنند. در قديم، دوران نامزدي به شكل امروزي نبود تا شناخت كاملي صورت گيرد. عروس و داماد شايد تا روز عروسي هم دقايقي را با هم سپري نمي كردند لذا اين مراسم به نوعي آشنايي با بستگان درجه يك و دو داماد بود.

 

سر سفره چاي و شيريني و ميوه هاي روز عروسي، قرآن و از جمله در روستايمان ايمن آباد و كروكلا حلوايي درست مي كردند به نام كاچي، دونه حلوا، رشته هاي رنگي، تخم مرغ رنگ شده، شير، پنير، عسل و ... مي گذاشتند.

عروس با هدايايي مثل پارچه، چهارقد، پيراهن، جوراب،  چادر، زيرپوش مردانه و ... كه در بغچه اي سفيدرنگ (سارخ) از قبل پيچيده و آماده شده بود، ابتدا به سمت بزرگ خانواده مي رفت(پدربزرگ و يا پدر داماد) و با ريختن گلاب بر دستانش ضمن روبوسي و تبريك به سمت مادربزرگ و مادر داماد مي رفت و با روبوسي و تبريك،  هديه را به آنها مي داد و در اين ميان آنان  نير ضمن تشكر و آرزوي خوشبختي هديه نقدي خود را تقديم نوعروس مي كردند. به ترتيب بقيه بغچه هاي هديه به ساير حاضرين داده مي شود و آنان كه مجرد بويژه برادران داماد، بيشتر دستمال نصيبشان مي شود.

 

 اگر عروس و داماد به خانه ي مستقلي بروند پدر و مادر داماد يا پدر بزرگ و مادربزرگ داماد به خانه پسرشان نمي آيند تا در مراسم پا تختي شركت كنند. لذا عروس و داماد با همان بغچه ها جهت اداي احترام به خانه بزرگترها مي روند.

 

پس از جمع آوري مبالغ هدايا، وجه نقد توسط عروس، مرتب مي شود و داخل بشقابي كه در سيني گذاشته شده است، براي احترام نزد پدرشوهرش مي برد و به او تقديم مي كند. پدر شوهر نيز اين هدايا را پس از شمارش به عروسش تقديم مي كند.

 

 

 

47_ جهاز تنِك كرون يا هفت طلبون:

پس از مراسم پاتختي شايد تا ده روز ديگر هم بستگان دور و نزديك براي پاتختي به خانه عروس بيايند و اگر تعداد بستگان به اندازه اي زياد باشند كه كادو به همه نرسد، به سراغ صندوق بزرگي كه عروس به همراه جهيزيه با خود همراه كرده است مي روند و پارچه ها و ساير هدايا را آماده مي كنند كه به اين رسم در روستاي مان ايمن آباد و كروكلا جهاز تنِك كنون يا هفت طلبون مي گويند. تنِك(Tanek) يعني پخش كردن.

 

 

 

 48_ مار پلا:

در روز پاتختي به دليل اينكه مي بايست نوعروس غذاي نهار را آماده نمايد و با توجه به مراسم عاروس خنه كه طولاني نيز مي شد، مادر عروس غذايي را به عنوان نهار آماده مي كرد و در ديگ و يا ديس بزرگي گذاشته، درون مجمعه قرار مي داد و توسط خواهر عروس و زن داداش عروس، راهي منزل داماد مي كرد. مادر داماد نيز با دادن هديه اي به آنان، مجمعه ي غذا را تحويل مي گرفت. اين مجمعه به همراه تمامي وسايلش برگشت داده نمي شد. به همين دليل مادر عروس براي آبرو داري از ظروف نو براي مارپلا استفاده مي كرد.

 

 

 

49_ سه كاسه شو يا زن مار سِلوم:

بعد از سه شبانه روز، عروس به همراه داماد كه اصولا" طي اين مدت از منزل بيرون نرفته اند با يك جعبه شيريني، شباهنگام براي عرض ادب و احترام به خانه ي پدري عروس، خدمت پدر و مادر عروس مي روند  كه مازندراني ها به آن زن مار سلوم مي گويند.

غروب همان روز از طرف خانواده ي عروس همانند مراسم مارپلا، غذايي را براي حدود 10 تا 15 نفر آماده مي كنند كه اصولا" برنج به همراه خورشت غاز يا اردك مي باشد. اعضاي خانواده ي داماد و بستگان بسيار نزديك او يعني عمه، خاله، دايي، عمو و ... براي صرف شام به خانه ي داماد مي آيند.

پس از صرف شام، عروس و داماد به همراه خواهر يا برادر داماد و تعدادي از بستگان غير از پدر و مادر به همراه مقداري شيريني محلي مثل قطاب و نان محلي مثل كماج، به سمت خانه ي پدر عروس مي روند  تا مراسم سنتي زن مار سلوم  را بجاي آورند.

 

پدر و مادر عروس نيز هديه اي را كه از قبل تهيه كرده اند مثل: وجه نقد، ديگ، پتو و ... به عروس مي دهند. در بعضي شرايط نيز، پارچه شلواري، پيرهني، يك حلقه انگشتر و يا ساعتي نيز تهيه مي شد و به داماد هديه مي شد. ساعت زماني هديه مي شد كه مراسم ساعت زنون در روز عروسي به دلايلي انجام نمي شد.

پدر و مادر عروس آخرين سفارشات را به زوج جوان مي نمايند و برايشان  آرزوي خوشبختي مي كنند.

 

 

 

50_ دس کله بوردن يا كاتي كشون:

بعد از اتمام مراسم سه كاسه شو، نو عروس، وارد مرحله جدّی زندگی خود می شود و باید تدارک شام مفصلی را ببیند و از نزدیکان خود و داماد پذیرائی به عمل آورد در واقع باید هنر آشپزی خود را به نمایش بگذارد. اگر آشپزی او خوب بود مادرش راضی و خوشحال می شود وگرنه موجب سرشکستگی و شرمندگی اش خواهد شد.

در زمان قدیم سند رسمی ازدواج مدتی بعد از ازدواج در دفاتر ثبتی نوشته می شد و داماد از فرصت استفاده می کرد و جهت کم کردن مهریه، از عروس امتیاز می گرفت. زمانی که برنج بر روی آتش در حال جوشیدن بود داماد کفگیر يا كِترا را از گوشه ي آشپزخانه و يا از دست همسرش می گرفت و می گفت: اگر فلان قدر مهریه ات را کم نکنی نمی گزارم برنج را آبکش کنی، آنوقت پلو شل می شود و آبرویت جلوی مهمان ها می رود. در مواردي هم با رفتن عروس به پشت بام، داماد و یا مادرش نردبان (کاتی) را می کشیدند و عروس را پشت بام گیر می انداختند و می خواستند تا مهریه اش را کم کند. آن وقت عروس یا مجبور به قبول کردن می شد و یا قبول نمی کرد و با وساطت دیگران به نفع عروس، قضیه خاتمه پیدا می کرد. اين مراسم را كاتي كشون مي گفتند و چه بسا عروس شايد تا 6 ماه تا ثبت شدن عقد به طور رسمي در سند ازدواج، به بهانه هاي مختلف، راهي پشت بام نمي شد.

 

مراسم جشن ازدواج و عروسي به اين شكل براي زوج جوان، خانواده هاي شان، بستگان و اهالي به پايان مي رسيد و بايد منتظر مي ماندند تا خبري از فرزند شود تا جشن هاي ويژه اي برگزار كنند.

 

 

 

 

 

بهر حال مراسم ازدواج در استان مازندران و روستاي مان ايمن آباد و كروكلا از تنوع جالب توجهي در آداب و رسوم برخوردار است كه متاسفانه با گذشت زمان دستخوش تغييراتي شده است و حتي از بين رفته است. به اميد آنكه كساني كه شرايط برگزاري تعدادي از اين رسم ها را دارند سعي در پياده سازي آن نمايند.

 

 

 

 

 

توجه:

لازم به يادآوري اينكه به مرور زمان و با جمع آوري عكس ها از تمامي 50 مورد مراسم جشن عروسي در روستاي ايمن آباد و كروكلا، اين بخش طي ماه هاي آينده، ضمن انتقال به منوي مردم شناسي( زير منوي جشن ها _ عروسي)، تكميل خواهد شد.

 

 

 

درخواست:

 

آنچه در اين مطلب به عنوان آداب و رسوم جشن عروسي و ازدواج در مازندران و روستاي ايمن آباد و كروكلا آمده است، حاصل تحقيقات ميداني و دريافت اطلاعات از منابع كتبي و مجازي مختلف در فرهنگ مازندران بوده است، لذا امكان اشتباه و نواقص دور از ذهن نيست. بنابراين از شما و ساير عزيزان درخواست مي كنيم، اشتباهات و كم و كاستي هاي موجود را يادآوري نموده و اگر احيانا" تصوير و يا عكسي از مراسم جشن عروسي در دوران قديم از روستا در آلبوم عكس خانواده ي خود داريد كه نشان از اين آداب  و رسوم است و از نگاه صاحبان عكس، مانعي براي درج آن در وبسايت روستا وجود ندارد، براي مان ارسال نمائيد.

 

 

 

 

 

تهيه و تنظيم: عسكري اميني ايمن آبادي

منابع: وبسايت آنلاين جامعه شناسي، پارپيرار، فرهنگ عامه مردم مازندران، تبيان، سوادكوه بهشت ايران، بهنيوز

با سپاس از: حاجيه سيده سكينه حسيني ايمني، حاجيه سيده مرضيه حسيني ايمني، حاجيه رقيه كريمي هزارجريبي، ليلا علي جان زاده ايمني

با سپاس ويژه از: سيد علي حسيني ايمني(ميرنظر)