علي از نگاه قرآن و قرآن از نگاه علي

 فرا رسيدن سالروز شهادت مولاي متقيان حضرت علي ابن ابيطالب(ع) را حضور اهالي روستاي ايمن آباد و كروكلا تسليت عرض مي كنيم و اميدواريم همه ي ما با شناخت بيش از پيش ايشان و حداقل مطالعه كتاب ارزشمند نهج البلاغه ضمن آشنايي با ديدگاه و بينش ايشان در عمل از پيروان راستينش باشيم.

 با توجه به نام گرفتن ماه رمضان به ماه نزول قرآن و اهميت و جايگاه اين كتاب مقدس نزد مسلمانان و از طرفي رخداد شهادت اولين پيشواي شيعيان در اين ماه، بر آن شديم تا بطور خلاصه دو موضوع را در اين بخش به آن بپردازيم:

الف_ علي(ع) در قرآن

 ب_ بيان مقام و منزلت قرآن از ديدگاه علي (ع)

الف_ علي(ع) در قرآن

1_  قل لا اسألكم عليه اجرا الا المودة فى القربى)شورى 23 (

اي پيامبر در برابر زحمات تبليغ رسالت به مردم  بگو من از شما اجر و مزدى نمي خواهم مگر دوستى نزديكانم را.

زمخشرى در تفسير كشاف و گنجى شافعى در كفاية الطالب و همچنين ديگران نوشته‏اند كه چون آيه مزبور نازل شد به پيغمبر (ص) گفتند يا رسول الله: و من قرابتك هؤلاء الذين وجبت علينا مودتهم؟ قال على و فاطمة و ابناهما )كفاية الطالب ص 91ـ تفسير كشاف جلد 2 ص 339ـ ذخائر العقبى ص 25) نزديكان شما كه دوستى آنها بر ما واجب است چه كسانى ‏اند؟ فرمود: على و فاطمه و دو پسرشان.

2_ قل كفى بالله شهيدا بينى و بينكم و من عنده علم الكتاب (رعد 13)

كافران رسالت پيغمبر اكرم را انكار كرده و گفتند تو پيغمبر نيستى. اين آيه در پاسخ آنان به حضرتش نازل شد:

 بگو (من براى رسالت خود دو شاهد دارم يكى) خدا است كه براى شهادت ميان من و شما كافى است و ديگرى كسى است كه علم كتاب در نزد اوست.

ثعلبى در تفسير آيه مزبور مي نويسد آنكه علم كتاب در نزد اوست على بن ابيطالب است (غاية المرام باب 126(

3_ الذين ينفقون اموالهم بالليل و النهار سرا و علانية فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف عليهم و لا هم يحزنون (بقره 274)

كسانيكه اموالشان را در شب و روز و نهانى و آشكارا  انفاق مي كنند، براى آنان در نزد پروردگارشان پاداشى است و آنان خوف و اندوهى ندارند.

خوارزمى و ثعلبى و مالكى و ابو نعيم و ديگران از ابن عباس نقل كرده ‏اند كه على(ع) چهار درهم داشت يكى را شب (در راه خدا) صدقه داد و يكى را روز و يكى را پنهانى و يكى را آشكارا، آنگاه اين آيه در باره او نازل گرديد. (مناقب ابن مغازلى ص 280ـ ذخائر العقبى ص 88)

4_ و من الناس من يشرى نفسه ابتغاء مرضات الله (بقره 207).

و از مردم كسى هست كه جان خود را مي فروشد (بذل مي كند) در راه بدست آوردن رضاى خدا.

ثعلبى در تفسير خود از ابن عباس روايت مي كند كه در شب هجرت پيغمبر(ص)، على(ع) در رختخواب وى خوابيد و اين آيه در شأن آن حضرت نازل گرديد (ينابيع المودة ص 92ـ كفاية الطالب ص 239)

5_ لا يستوى اصحاب النار و اصحاب الجنة اصحاب الجنة هم الفائزون (حشر 20)

يعنى دوزخيان با بهشتيان برابر نيستند اصحاب بهشت آنانند كه رستگار هستند.

موفق بن احمد بسند خود از جابر روايت كرده است كه گفت ما در خدمت رسول خدا(ص) بوديم كه على(ع) داخل شد رسول خدا(ص) فرمود: قسم به آنكه جان من در دست اوست كه اين مرد و شيعه‏ اش در روز قيامت رستگارانند (كفاية الخصام ص 422).

6_ القيا فى جهنم كل كفار عنيد (ق 24)

بيفكنيد در دوزخ هر نا سپاس ستيزه جو را.

حاكم حسكانى در شواهد التنزيل بسند خود از ابو سعيد خدرى نقل مي كند كه رسول خدا (ص) فرمود: چون روز قيامت شود خداى تعالى به من و على مي فرمايد هر كس دشمن شما است او را در آتش بيفكنيد و هر كه دوست شما است او را داخل بهشت گردانيد و اينست فرموده خداى تعالى القيا فى جهنم كل كفار عنيد (شواهد التنزيل جلد 2 ص190)

7_ و اركعوا مع الراكعين (بقره 43)

و ركوع كنيد با ركوع كنندگان.

موفق بن احمد و ابو نعيم اصفهانى باسناد خود از ابن عباس نقل كرده ‏اند كه اين آيه در خصوص پيغمبر (ص) و على(ع) نازل شده و آنها اول كسى بودند كه نماز گزاردند و ركوع كردند (غاية المرام باب 176)

اما سئوالي كه مطرح مي شود اينست كه خداوند چرا  آشكارا و صريحا" نام على(ع) را در قرآن نياورده كه او جانشين پيغمبر است تا مسلمين دچار اختلافات نشوند؟

اولا" موضوع ولايت على(ع) مورد آزمايش است و بايستى مردم بوسيله آن آزمايش شوند چنانكه از جمله آياتى كه مؤيد اين مطلب است اولبن  آيه سوره عنكبوت است كه مي فرمايد: شريفه الم أحسب الناس ان يتركوا ان يقولوا امنا و هم لا يفتنون ( آيا مردم چنين پندارند كه با گفتن اينكه ايمان آورديم رها شوند و آنان آزمايش نخواهند شد؟ ) كه بنا بنقل علماء و مفسرين عامه و خاصه ولايت على(ع) است كه مورد آزمايش مسلمين قرار گرفته است (شواهد التنزيل جلد 1 ص 438ـغاية المرام باب125)

ثانيا": بر فرض اينكه نام على(ع) نيز در قرآن ذكر مي شد، باز مردم از روى ‏حب جاه و طمع دنيوى با آن مخالفت مي كردند همچنانكه با برخى از آيات قرآن مخالفت نمودند.

ثالثا": قرآن كريم شامل احكام كلى است و جزئيات آن بوسيله پيغمبر اكرم (ص) توضيح داده شده است و اصل ولايت و امامت هم در چندين آيه با قرائن روشن گفته شده و نبى اكرم نيز طبق بياناتى مضمون و مفاد آنها را كه بر على (ع) تطبيق مي كرد به مردم ابلاغ نموده است.

ب_ بيان مقام و منزلت قرآن از ديدگاه علي (ع)

1 - ظاهر قرآن زيباست، باطن آن ژرف و ناپيداست. عجايب آن سپرى نگردد، غرايب آن به پايان نرسد، و تاريكى ها جز بدان زدوده نشود.

2 - كتاب پروردگار در دسترس شماست، حلال و حرام آن پيداست، واجب و مستحب آن هويداست، ناسخ و منسوخش روشن، رخصت و عزيمت آن معين، خاص و عامش معلوم، پند و مثل هايش مفهوم، مطلق و مقيدش پديدار، محكم و متشابهش آشكار، مجمل آن تفسير شده، و نا مفهومش تعبير شده، از حكمى كه بدانند و انجام دادنى است، و آنچه ندانند و واگذردنى است، حكمى است وجوب آن در قرآن معين، و نسخ آن در سنت مبرهن.

3 - قرآن را بياموزيد كه نيكوترين گفتار است، و آن را نيك بفهميد كه دلها را بهترين بهار است، و به روشنائى آن بهبودى خواهيد، كه شفاى سينه‏ هاى بيمار است، و آن را نيكو تلاوت كنيد كه سودمندترين بيان و تذكار است‏.

4 - كتاب خدا در دسترس شماست، زبان آن كند نيست، گوياست، خانه‏ اى است كه پايه ‏هايش ويران نشود، و صاحب عزتى است تا يارانش را هزعيت نبود.

5 - پس از من بر شما روزگارى آيد كه چيزى از حق پنهان‏ تر نباشد، و از باطل آشكارتر. و از دروغ بستن بر خدا و رسول او بيشتر. و نزد مردم آن زمان كالائى زيان مندتر از قرآن نيست، اگر آن چنانكه بايد بخوانند و نه پر سودتر از قرآن، اگر معنى كلماتش را برگردانند و در شهرها چيزى از معروف ناشناخته‏ تر نباشد، و شناخته‏ تر از منكر. حاملان كتاب خدا آن را واگذارند و حافظانش آن را به فراموشى بسپارند. پس در آن روزگار قرآن و قرآنيان از جمع مردم دورند.

6 - بر شما باد به كتاب خدا كه ريسمان استوار است و نور آشكار است و درمانى است‏ سود دهنده، و تشنگى را فرو نشاننده، چنگ در زننده را نگهدارند، و در آويزنده را نجات بخشنده. نه كج‏ شود، تا راستش گردانند، و نه به باطل گرايد تا آن را برگردانند. كهنه نگردد به روزگار، نه از خواندن و نه از شنيدن سيار. راست گفت كه سخن گفت از روى قرآن، و آن كه بدان رفتار كرد پيش افتاد.

7 - قرآن علم آينده است و حديث گذشته. درد شما را درمان است و راه سامان دادن كارتان در آن است‏.

8 - قرآن فرمان دهنده است و باز دارنده خاموشى است و گوينده حجت‏ خدا ست‏بر آفريدگانش كه بدان پيمان گرفته است از ايشان، و همگان را نهاده است در گرو آن، نور (هدايت) خود را با قرآن تمام گرداند و دين خود را بدان به كمال رساند، و جان پيامبر خويش را هنگامى ستاند كه از رساندن احكامى كه موجب رستگارى آفريدگان است، فارغ ماند.

9 - پس فرو فرستاد بر او قرآن را، نورى كه چراغ ‏هاى آن فرو نميرد، و چراغى كه افروختگى ‏اش كاهش نپذيرد، و دريايى كه ژرفاى آن كس نداند، و راهى كه پيمودنش رهرو را به گمراهى نكشاند.

و پرتوى كه فروغ تيرگى نگيرد، و فرقانى كه نور برهانش خاموش نشود، و تبيانى كه اركانش ويرانى نپذيرد، و بهبوديى كه در آن بيم بيمارى نباشد، و ارجمنديى كه يارانش را شكست و ناپايدارى نباشد، و حقى كه ياورانش را زيان و خوارى نباشد.

پس قرآن معدن ايمان است و ميانجاى آن، و چشمه سار دانش است و درياهاى آن، و باغستان دادست و آبگيرهاى آن، و بنياد اسلام است و بنلاد استوار آن. وادي هاى حقيقت است و سبزه ‏زارهاى آن، و دريايى است كه بردارندگان، آب آن را خشك نگردانند، و چشمه سارهاست كه آب كشندگان، آب آن را به ته نرسانند، و آبشخورهاست كه  آيندگان، آب آن را كم نكنند، و منزلگاه هاست كه مسافران راهش را گم نكنند، و نشانه ‏هاست كه روندگان از نظرش دور ندارند، و پشته‏ هاست كه روى آورندگان از آن نگذرنند و آن را نگذارند.

خدايش مايه سيرابى دانشمندان كرده است، و بهار دل هاى فقيهان و مقصد راه هاى پارسايان، و دارويى كه از پس آن بيمارى نيست و نورى كه با آن تارى نيست، و ريسمانى كه گرفتنگاه آن استوار است و پناهگاهى كه قله آن پناهنده را نگاهدارست، و ارجمندى هر كه با او دوستى ورزد و امان آن كس كه بدان در شود، و راهنماى هر كه بدان اقتدا كند، و عذرخواه آن كه آن را هر كه در مخاصمت پشتيبان خويشش شمارد، و پيروزى آن كس كه بدان حجت آرد، و راهبر آن كه آن را به كار دارد و برنده آن كه آن را كار فرمايد، و نشان آن كس كه در آن بنگرد چنانكه بايد، و نگاهدار كسى كه خود را بدان از آسيب پايد، و دانش كسى كه آن را نيك به خاطر سپارد، و حديث كسى كه از آن روايت كند، و حكم آن كس كه خواهد حكم دهد.

   تهيه و تنظيم: منوچهر علي طالب بابلي

                                      منبع: سایت امام علی(ع)

                                              مردادماه 1393