برنجكاري در روستايمان ايمن آباد و كروكلا

• | پرینت |

شغل اصلي مردم روستايمان ايمن آباد و كروكلا برنجكاري مي باشد. كشت برنج يكي از مشاغل سخت در شاخه كشاورزي مي باشد كه كار را به دليل نبود امكانات در قديم بسيار دشوار مي كرد اما در حال حاضر شرايط با رشد تكنولوژي و صنعت و ابزار كار مناسب، بسيار تغيير يافته و آسانتر شده است.

در قديم كشاورزي بيشتر با استفاده از نيروي انساني صورت مي گرفت و كساني كه فرزندان پسر زيادتري داشتند بُرد با آنان بود.

استفاده از گاو براي شخم زدن زمين، كار را بسيار سخت مي كرد و فصل برداشت برنج و جمع آوري محصول در فصل گرما تمام توان كشاورز و خانواده شان را مي گرفت.

البته استفاده از گاو و اسب در کار کشاورزی مخصوص خانواده های متموّل بود.

بودند کسانی که تنها با ابزار ساده كشاورزي مثل بیل و بلو و با نيروي جسمي خود زمینشان را برای کشت برنج آماده می کردند، که حتی تصورش نیز برای کشاورز امروزی ناممکن است، ولی پنجاه سال پیش پدرانمان اینگونه کار می کردند و واقعیتي مي باشد انكار ناپذير.

بچه ها نيز به اجبار و نه از سر ذوق و بعضي نيز از روي علاقه وارد زمين هاي كشاورزي مي شدند و زنان نيز دوشادوش مردانشان نقش مهمي در اين امر مهم و حياتي داشتند. اگر اين همكاري نبود خانواده، پاييز و زمستان سختي را بايد از پيش روي مي گذراندند، نه آذوقه اي و نه پولي براي ادامه حيات. و حال آنكه در زمان ارباب رعيتي آنزمان اربابان هفتاد تا هشتاد درصد محصول را از آن خود مي كردندو گاهي هم صد در صد، كه در  جاي خود بسيار جالب توجه و تكان دهنده است.

در آن زمان زمين مال ارباب بود و معامله براي هكتاري به عنوان مسال 15 كيسه براي ارباب و مابقي براي رعيت و كشاورز. و اگر محصول از 15 كيسه كمتر و يا در آن حد به عمل مي آمد حدود ده ماه زحمت كشاورز، بدون اجر و مزد و حتي متحمل زيان بابت هزينه كاشت، داشت و برداشت مي شد و به قول قديمي ها پس از يكسال زحمت مثل اينكه " خالي كمل ليفا هكردنه".(فقط كاه برايشان مي ماند)

اصلاحات ارضی یا لغو رژیم ارباب و رعیتی كه در سال 1340 هجري شمسي صورت گرفت عبارت است از تغییرات اساسی در میزان و نحوه مالکیت اراضی به ویژه اراضی کشاورزی و مراتع که آنزمان 50 درصد مالكيت  اراضي در دست مالكان بزرگ بود يعني همان اربابان و ۲۰ در صد متعلق به اوقاف و در دست روحانيون.

شاه سند مالکیت زمین های تقسیم شده را به کشاورزان می دهد

۱۰ در صد زمین های دولتی نیز متعلق به محمدرضا پهلوی بود و ۲۰ درصد باقی مانده به کشاورزان تعلق داشت. پیش از اصلاحات ارضی به دستور محمدرضا پهلوی ۱۸۰۰۰ روستا را در فهرستی در آوردند که آن زمین ها می بایستی بین روستاییان تقسیم شود از جمله روستاي ايمن آباد و كروكلا در بخش لاله آباد بابل.

اصلاحات ارضی در کشور به دستور شاه ایران، محمدرضا پهلوي و نخست وزیران دکتر علي اميني و اسدالله علَم به تحقق پیوست و بدین ترتیب تغییراتی در شیوه مالکیت زمین‌های كشاورزي از دست فئودالها یا مالکان بزرگ به خرده مالکی و توزیع مجدد آن بین کشاورزان انجام گرفت.

بر اساس گفته هاي پيران روستاي ايمن آباد و كروكلا  اصلاحات ارضي زندگي شان را متحول ساخت و شرايط اقتصادي بهتري براي ادامه ي حيات يافتند. تعداد بسياري از اين كشاورزان حتي در مخالفت با رژيم پهلوي و راهپيمايي هايي كه در نيمه دوم سال 1357 در روستاي ايمن آباد و كروكلا صورت مي گرفت شركت نمي كردند. آنها عقيده داشتند كه شرايط اقتصادي زندگي شان بهتر شده است.

با آغاز برنامه های اصلاحات ارضی، ابتدا هزاران هزار کارگر روستایی که برخلاف کشاورزان امکان خرید یا دستیابی به سهام اراضی مزروعی را نداشتند، سیل آسا در جستجوی شغل روانه شهرها شدند، تا حداقل بتوانند ضمن فراهم کردن وضعیت مطلوب تری برای تحصیل کودکان خويش، خود نیز از امکانات رفاهی شهری مثل سینما، تلویزیون، رستوران، پارک و فروشگاه های بزرگ بهره مند شوند. به همراه آنها آندسته از کشاورزانی که امکانات اولیه برای کشاورزی نداشتند نیز مهاجرت نمودند. هجوم روستاییان باعث گسترش حلبی آبادهای متعدد در حاشیه شهرها شد.

بهر حال با آمدن تكنولوژي و امكانات صنعتي و كشاورزي، بويژه پس از انقلاب اسلامي كشورمان در سال 1357، كشاورزي بويژه برنجكاري سال به سال روند ساده تري به خود مي گرفت تا آنجا كه امروزه ديگر كشاورزان خرده مَلّاك روستا نيز با گرفتن كارگر به كشت محصول برنج مي پردازند و هستند امروزه كشاورزان خرده پايي كه شايد پايشان  نيز با زمين گل آلود و باتلاقي شاليزار آشنا نشود.

اما سال جاري يعني 1393، با افزايش سرسام آور هزينه توليد يعني كاشت، داشت و برداشت برنج و دستمزد 150 هزار توماني كارگر و 7 برابر شدن قيمت كود و سموم كشاورزي، تامين سوخت نفت سفيد و گازوئيل و هزینه سنگین تعمیرات لوازم کشاورزی ...  شرايط را براي توليد برنج دشوار ساخت و مردم تا حدودي مجبورند با همكاري خانواده و بستگان به امر كشت برنج بپردازند.(كايّري)

در زمان هاي قديم كاشت داشت و برداشت محصول برنج توسط نيروي كار انساني صورت مي گرفت. آنان كه تعداد نيروي كار مرد بيشتري داشتند محصولات بيشتر و بهتري كشت مي كردند. گاو و اسب نيز از ملزومات مهم  انجام كار كشاورزي به حساب مي آمد هم براي شخم زدن و آماده سازي زمين و هم برداشت و خرمنكوب محصول.

كاشت(نشاء)، داشت(وجين) و برداشت (بينج تاشی) محصول صد در صد با استفاده از نيروي انساني انجام مي شد.

در آذرماه سال 1339 اولين تيلر كشاورزي توسط زنده ياد حاج سيد مسيح هاشمي كرويي و فرزندانش به روستا آورده شد. اين در حالي بود كه پس از حاج برار درزيكلايي روستاي ايمن آباد و كروكلا به عنوان دومين روستا در مازندران بود كه جديدترين تكنولوژي و ماشين آلات كشاورزي بويژه تيلر كشاورزي وارد آن شد.

خاطره اي كه حاج سيد اسماعيل هاشمي كرويي(از خيّرين روستا) بيان مي كند شنيدني مي باشد:

در اولين روز استفاده از تيلر كشاورزي، متاسفانه تيلر در دقايق اول شروع به كارش در گل فرو رفت. با آوردن كارشناس و مهندس از آمل متوجه شديم چرخ هاي فلزي(چرخ چينگال) را بر عكس بسته بوديم.

در آن زمان، بطور ميانگين 200 هكتار از زمين هاي شاليزاري توسط برادران هاشمي (فرزندان حاج مسيح(ره)) به زير شخم مي رفت.

هزينه و يا كارمزد شخم براي هر هكتار 250 تومان بود و سالانه به مرور زمان، اهالي با مشاركت هم (3 تا 5 نفر) به امر خريد و تهيه تيلر كشاورزي اقدام نمودند.

با گذشت زمان و ورود دستگاه تراكتور، شخم و شيار زمين كشاورزي بسيار آسان شد و در هزينه و زمان نيز صرفه جويي.

جداكردن برنج(بينج) از خوشه هايش با حركت و دواندن اسب بر روي خوشه هاي برنج، انجام مي شد و عنوان جينگاسري را برايش به كار مي بردند و كار خرمنكوب به اين شكل انجام مي شد. پس از جمع آوري، آن را در گوني هاي كيسه اي مي ريختند و سوار بر اسب به خانه آورده پس از آفتاب دادن يك يا دوروزه و خارج شدن رطوبت آن، به پشت بام ها مي بردند تا فاسد نشود.

هستند خانواده هایی که هنوز هم شالی های خود (بینج) را پس از آفتاب دادن، به پشت بام خانه می برند. با چند نفر از اهالی محترم روستا که سن و سالی از آنها گذشته است هم صحبت شده و دلیل اینکار را حتی در این سال ها پشتوانه ای قوی در ایام گرفتاری و تنگدستی را مهمترین عامل ذخیره شالی در پشت بام دانستند.

هر زمان به برنج براي سير كردن شكم خانواده نياز مي شد و يا براي فروش و تامين ديگر هزينه هاي زندگي، مقداري را از پشت بام پايين آورده و به آبدنگ سر و يا دنگ سر روستا مي بردند و  شلتوك برنج را از برنج جدا مي كردند.

به خاطر سنگینی هزینه ی تهيه و نگهداري  آبدنگ، این كارگاه شاليكوبي دستي آنزمان، با شراکت 4 یا 5 نفر، تهيه و نگهداری می شد.

در روستايمان ايمن آباد و كروكلا در سال هاي 1320 روستاي بالاكروكلا يا قاضي محله بود كه آبدنگ در آنجا نصب بود. به خاطر رودخانه هاي عريض و پر آب اين روستا، سه آبدنگ وجود داشت و كشاورزان روستاهاي همجوار به اين مكان مي آمدند از جمله ايمن آباد و پايين كروكلا.

در حدود سال هاي 1342 تا 1345 آرام آرام، آبدنگ جای خود را به دستگاه شاليكوبي داد.

ناگفته نماند اولين مكاني كه در منطقه دستگاه شاليكوبي نصب و شروع به كار كرد روستاي ايمن آباد بود.

اولین دستگاه های شالیکوبی هم در نوع خود جالب توجه بودند و به دلیل اینکه برای اولین بار اين صنعت وارد روستا شده بود، با استقبال بی نظیر اهالی و حتی مردم روستاهای مجاور روبرو گردید، بطوری که مردم دسته دسته برای تماشا به محل نصب و استقرار کارخانه شالیکوبی می آمدند. شاليكوبي فعلي خيّر بزرگوار حاج سيد حسين حسيني ايمني محل احداث و نصب اولين كارحانه شاليكوبي صنعتي روستا بود.

نیروی محرکه کارخانه، یک موتور خیلی بزرگ دیزلی بود بنام بلاگستون، ساخت کشور انگلستان. برای روشن کردنش دو نفر می بایست هندلش را به گردش در می آوردند، و پس از روشن شدن، چنان صدای بلندی از خود ایجاد می کرد که حتی اهالی بالامحله نیز صدایش را براحتی می شنیدند. صدايي كه واقعا" خوشحال كننده بود.

سیستم خنک کننده و رادیاتور این موتور غول پیکر، حوضی بود به طول سه، و عرض دو، و ارتفاع سه متر. حدود یکساعت پس از روشن شدن موتور، آب داخل حوض کاملا" گرم می شد. پسر بچه ها و كودكان روستا در آن دوره کاملا" به یاد می آورند  آبتنی در حوضچه ي آب گرم كارخانه را، حتی در ایام سرد سال.

هدایت نیروی موتور به دستگاه ها نیز در نوع خود جالب توجه بود، بطوری که ابتدا توسط یک تسمه ی پهن به عرض 15 سانتیمتر، نیروی موتور از موتور خانه به شافت اصلی که درازای آن 10 متر بوده، وارد می شد و شافت اصلی را به گردش در می آورد. لازم به توضیح است که شافت اصلی داخل تونلی قرار داشت که دستگاه های بالا بر (اله واتور) و الک کن(قربال) و پوستکن و سفید کن ها( امیرکانگا)  به موازات این تونل نصب می شدند و نیروی محرکه خود را توسط تسمه نقاله ها از شافت اصلی دریافت می کردند. یک کارگاه کوچک شالیکوبی حداقل به دو دستگاه سفید کن، یکدستگاه پوستکن، یکدستگاه قربال و سه دستگاه بالابر احتیاج دارد.

جالب اینجاست که هر هفت دستگاه یاد شده، نیروی خود را فقط از یک موتور دیزلی دریافت می کردند که تکنولوژی این سیستم در آنزمان در نوع خود جالب توجه بود. مکانیک این سیستم هم فردی بود بنام آقای گل بابایی که از احترام خاصی نیز در بین مردم زوستا برخوردار بود. 

به دلیل بالا بودن راندمان کار و کیفیت محصول، استقبال اهالی و روستاهای مجاور و دور دست از این صنعت، روز بروز بیشتر می شد، و پس از افتتاح جاده جدید بابل به آمل، مردم روستاهاي اطراف شالي (بينج) خود را براي تبدیل به برنج، به ايمن آباد مي آوردند، و روستایمان مرکزیت خرید و فروش این محصول مهم و استراتژیک را پس از سال ها از انحصار احمد چاله پی بالا و پایین، (غفاری و انصاری) خارج نمود و به دست گرفت و حتي قيمت برنج نيز از همين روستا تعيين مي شد و خريد و فروش برنج  از سر دستگاه شاليكوبي روستاي مان انجام مي گرفت.

بهرحال كار كشاورزي ودر دنياي پيشرفته و صنعتي امروز آسان شده است و ديري نمي پايد كه دستگاه خرمنكوب مدرن، علاوه بر همزماني برداشت محصول و خرمنكوب كردن و خروج شالي (گت كمباين) همزمان آنرا خشك نموده و خروجي اش برنج مرغوب خواهد بود.

جاي بسي قدرداني و سپاسگزاري دارد از كساني كه طي سال هاي متمادي،

در راستاي توسعه صنعت كشاورزي روستاي مان و ورود دستگاه هاي مدرن برنجكاري

جهت آرامش و راحتي اهالي تلاش ها نمودند.

تهيه و تنظيم: عسكري اميني ايمن آبادي

با سپاس فراوان از:

  سيد اسماعيل هاشمي كرويي

گلبرار قاسمی ايمني

مهدی قاسمی ايمني

در تكميل اطلاعات ياري مان نماييد.