نوروزخواني نوعي موسيقي آوازي است
از کودکی با نوای نوروزخوانان و حاجی فیروز احساس بهاری به ما دست می داد و صفای روستاییمان را با شفای بهار عجین می نمود. سالیانی گذشت در حالی که خبری از این سنت زیبا نبود اما امروز این طلوع دوباره را به فال نیک گرفته و به استقبال بهار می رویم.به همین بهانه نوشته ای کوتاه را از سر شوق تقدیم بهاری مردان و زنان روستای ایمن آباد و کروکلا می نمایم.
الف) پیشینه ی نوروزخوانی:
آیین نوروزخوانی از پیش از اسلام نه تنها در دو سوی البرز بلکه در میان بسیاری از اقوام ایرانی رواج داشته است. مضمون اشعار در ستایش اهورامزدا، مدح پادشاهان و امیران و در توصیف بهار بوده است. و نیز در پایان ستایش و تکریم صاحبان منازل جهت اخذ صله و انعام به اجرا در می آمد.
اما با پیدایش اسلام و پذیرش آن از سوی ایرانیان ،نوروزخوانان جهت بقا و دوام این آیین، مضامین آنرا با اعتقادات و باورهای نو یافته ی مردم کشورمان هم سو و هماهنگ ساختند.
تا چند دهه پیش در گیلان و برخی مناطق سمنان، طالقان، آذربایجان، مازندران، تالش و الموت و بخش هایی از خراسان چون سبزوار رواج داشته است. علاوه بر این در کشورهای فارسی زبان افغانستان و تاجیکستان نیز معمول بوده است.
نوروزخوانان معمولا" از پانزده روز مانده به نوروز شروع می کردند و به زبان فارسی و نیز گویش ها و لهجه های محلی، نوروزخوانی می کردند.
بطور خلاصه نوروزخوانی از سه بخش تشکیل می گردد:
بخش اول به ستایش خداوند و پیامبر(ص) و توصیف امامان می پردازند و نیز ممکن است از بعضی از نقل ها و قصه های مذهبی مانند آدم و حوا استفاده شود.
بخش دوم اشعار در توصیف نوروز است و معمولا" به صورت ترجیع بند توسط نوروزخوانان مورد استفاده قرار می گیرد.
بخش سوم کار در توصیف صاحب خانه بداهه سرایی می کردند.
ب)نقل ها و قصه ها در نوروزخوانی:
به جز اشعار توصیفی و رثایی و وجود مضامین ستایش گرانه و مدح و منقبت در نوروزخوانی، وجود تعدادی از داستان های اساطیری، دینی که گاه رنگی از حماسه به خود می گیرد جالب توجه است.
از جمله ی این داستان ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1-نقل آدم و حوا
2-نقل یوسف و زلیخا
3-داستان در آتش شدن حضرت ابراهیم
4-داستان اژدها کشی حضرت علی (ع)
5-نقل موسی پیامبر
6-داستان ضامن آهو
7-نقل رستم
ج) بخش موسیقایی نوروزخوانی:
اغلب جملات نوروزخوانی کوتاه و دامنه صوتی آنها محدود و با تکرار چند باره ی جملات صورت می گیرد و در واقع نوعی موسیقی آوازی است.
ساختار موسیقی نوروزخوانی های مناطق مختلف البرز نسبت به هم متفاوتند. برخی ازگونه های نوروزخوانی های سال های اخیر به شدت تحت تاثیر موسیقی ردیفی ایران است که در چهارگاه، بیات ترک و شور و دشتی خوانده می شوند.
نمونه های موجود نوروزخوانی در دوگاه، سه گاه و شور نیز از نظر ساخت نغمه، پیوندهای عمیقی با موسیقی نواحی البرز دارد. ساختار ساده و بی پیرایه نغمات و قدرت مثال زدنی نوروزخوانان البرز در اجرای این نغمات موجب گردید تا گونه های مختلف نوروزخوانی این مناطق، نوروزخوانان را تحت تاثیر یکدیگر و لحن های مختلف قرار دهد و از این راه ترکیب زیبایی به وجود می آید که مورد استقبال مردم همه ی مناطق یاد شده قرار گیرد.
همچنین تعداد قابل توجه نوروزخوانی در شوشتری، همایون، دشتی، اصفهان و بیات ترک حکایت از تاثیری است که نوروزخوانان جنوب البرز در منطقه شمالی به جای گذاردند.
رواج اینگونه الحان ناشی از نغمات مناطق مرکزی ایران همچون فارس، اصفهان و خراسان به جنوب البرز بوده و نوروزخوانان سمنان و دامغان آنها را دریافت نموده و رفته رفته در صفحات شمالی البرز به ویژه استرآباد، مازندران و گیلان گسترش دادند.
بطور طبیعی موسیقی آن دسته از نوروزخوانی هایی که دارای مایه شور و دشتی است بومی منطقه هستند و نمونه های شوشتری و همایون بیشتر توسط سمنانی ها به مناطق شمال البرز آورده شده است که برگرفته از ایلات مهاجر باسر فارس است.
در واقع نوروزخوانی نیز مانند بسیاری از سازه های فرهنگ شفاهی دربردارنده ی شمار قابل توجهی از نغمات ملی و بومی بوده و آنها از طریق اجرای این مراسم موجب استمرار و ادامه ی حیات و موجودیت بخشی از موسیقی ایران گردیدند.
گردآوری: علی ایمانی ایمنی
منابع:
1- نمایش و موسیقی در ایران. تالیف:جهانگیر نصری اشرفی
2- موسیقی مازندران. تالیف:کیوان پهلوان
اين مطلب 24 اسفندماه 1391 در وبسايت روستا درج شده است.
درباره روستا
