مراقب جفت چشم هايمان باشيم

بينايي يكي از مهمترين حس‌هاي ويژه است، نه تنها به اين علت كه در ارتباط با محيط خارج از بدن نقش مهمي دارد، بلكه بيشتر از اين رو، كه اختلال ديد سبب كاهش يادگيري نيز مي‌شود. فرد با حس بينايي از خود محافظت نموده، تعادل خود را حفظ كرده، قدرت خلاقيت پيدا نموده و بالاخره از ديدن محيط اطراف لذت مي‌برد. انسان بیش از 70 درصد اطلاعات زندگی را از طریق چشم دریافت می شود به همین دلیل توجه به بهداشت چشم جهت داشتن چشمی سالم یک امر بسیار مهم است.

داشتن بينايي نعمت بسيار بزرگي است و اگر انتظار داريم كه چشمانمان براي تمام مدت عمر به ما خدمت كنند بايستي نهايت دقت را در مراقبت از آنها به عمل آوريم.

از آنجائي كه چشم‌ها به آساني آلوده مي‌گردند مي‌بايست اطراف چشم و پلك‌ها رابه دفعات شسته و با حوله نرم خشك نمود.

ساختمان چشم

چشم داراي ساختمان و عملكرد پيچيده اي است كه به كمك آن مي توان اشياء دور و نزديك را مشاهده كرد. بروز كوچكترين عيب در ساختمان قسمتهاي مختلف چشم موجب تضعيف بينايي و اشكال در درك تصاوير خواهدشد.

ساختمان چشم به دو قسمت زير تقسيم مي شود:

كره چشم:

 عضو اصلي بينايي كه از سه لايه خارجي يا صلبيه ، مياني يا لايه عروقي كره چشم و لايه دروني كره چشم يا شبكيه  تشكيل شده است.

ضمائم چشم:

كه كار محافظت و حركت دادن و تسهيل كار چشم را بر عهده داشته و شامل كاسه چشم، پلك و ابرو، پرده ملتحمه پلک، غده ها و مجاري اشكي و ماهيچه هاي گرداننده چشم مي باشد.

برخي نكات بهداشتي جهت مراقبت از چشم ها:

* همواره از مواد غذايي متناسب و حاوي ويتامين‌هاي مختلف به ويژه ويتامين A استفاده نماييد.

* ويتامين A در منابع گياهي به صورت پيش ويتامين (انواع كاروتن‌ها به ويژه بتاكاروتن) و در منابع حيواني به شكل رتينول فعال يافت مي‌شود.

* بهترين منابع حيواني ويتامين A جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شير پرچربي، كره، روغن كبد ماهي و ماهي‌هاي كوچك(كيلكا)  مي‌باشد.

* بهترين منابع گياهي ويتامين A سبزي‌هاي با برگ سبز تيره مانند: اسفناج، كاهو  و  سبزي‌هاي زرد مانند: هويج و كدو حلوايي، ميوه‌هاي زرد و نارنجي مانند:زردآلو، قيسي، خرمالو، نارنگي و طالبي، موز، خربزه وانواع مركبات مي‌باشد.

* خواب و استراحت كافي داشته باشيد.

* چشم‌ها را از تاثير اشعه ماوراء بنفش با استفاده از عينك‌هاي مرغوب محافظت نمائيد.

* از چشم خود در نور كافي استفاده كنيد. نور كم يا خيره كننده باعث مي‌شود كه چشم با دشواري بيشتري كار كرده و در نتيجه فشار بيشتري به آن وارد شود.در اين حالت چشم زودتر و بيشتر خسته مي‌شود.

* نور خوب نوري است كه داراي روشنايي كافي بوده، خيره كننده نباشد و بطور يكسان پخش شده باشد.

* هنگام مطالعه از نور كافي استفاده كنيد. كساني كه در رختخواب به حالت نيمه نشسته و يا خوابيده در حاليكه كتاب را مقابل چشم گرفته‌اند مطالعه مي‌كنند، مي‌بايست نور لازم جهت مطالعه را طوري تنظيم نمايند كه نور از بالاي تخت و يا از چراغ كنار تخت كه كمي عقب‌تر از آن قرار گرفته است به كتاب بتابد. هيچگاه نور نبايد بطور مستقيم و از روبرو به چشم بتابد.

* پس از مطالعه مداوم براي مدت بيش از يك ساعت و نيم براي مدتي چشمان خودرا بسته و يا به ديوار سفيد و اشياء دور نگاه كنيد و يا چشمان خودرا براي مدت كوتاهي به فعاليت ديگري مشغول نمائيد، تا خستگي آن رفع گردد. اين توصيه براي رانندگان اتومبيل نيز صادق است. لذا پس از يك ساعت و نيم رانندگي مي‌بايست اتومبيل را نگهداشته و براي مدت كوتاهي به چشم‌ها استراحت داد.

* از آنجائي كه چشم‌ها به آساني آلوده مي‌گردند مي‌بايست اطراف چشم و پلك‌ها را به دفعات شسته و با حوله نرم خشك نمود. همچنين اگر هر گونه جسم خارجي وارد چشم يا داخل پلك گردد مي‌بايست با گوشه يك دستمال تميز و با احتياط فراوان آنرا بيرون آورد. در اين حالت از ماليدن چشم خودداري نمائيد.

* چشم طبيعي و سالم احتياج به درمان ندارد لذا از بكار بردن هر گونه دارو و يا محلول‌هاي شستشوي چشم بدون دستور پزشك خودداري نمائيد.

علائم هشدار دهنده بيماريهاي چشم:

در صورت وجود هر يك از حالات زير بلافاصله به چشم پزشك مراجعه نمائيد:

  *نزديك كردن اشياء به چشم جهت ديدن آنها و يا تنگ كردن چشم براي ديدن اشياء نزديك

*  تمايل غير طبيعي سر به يك سمت براي ديدن اشيايي كه در روبرو قرار دارند

*  مالش غير طبيعي و مداوم چشم‌ها

*  هرگونه اشتباه در تشخيص رنگ‌ها

*  قرينه نبودن مردمك‌هاي چشم

*  بيزاري و گريز از نور

*  سردردهاي غير طبيعي

*  هر گونه احساس تورم در چشم

*  هر گونه علامت مبني بر وجود لوچي (استرابيسم) چشم

*  هر گونه علامت مبني بر اينكه فرد در برخي از ساعات روز بهتر از بقيه اوقات روز مي‌بيند.

* هر گونه احساس مبني بر دوتايي و يا در هم ديدن اشياء

* هر گونه ورم ملتحمه و يا ريزش غير عادي اشك از چشم‌ها

* هر گونه ناتواني و يا سستي عضلات چشم

* هر گونه عوارض ديگر كه موجب اختلال در ديد طبيعي گردد.

توجهات خاص به چشم‌ها در دوران‌هاي مختلف زندگي

در طول دوران زندگي دو دوره وجود دارد كه مي‌بايستي در آنها به چشم توجه خاص نمود.

دوران تحصيلي:

اطفال و جوانان داراي عضلات قوي در چشم بوده و عمل تطابق را به آساني انجام مي‌دهند و چشم آنها كمتر خسته مي‌شود. از آنجائيكه موفقيت در دروس بستگي زيادي به قدرت مطالعه دانش آموز داشته و لازمه قدرت در مطالعه، داشتن بينايي خوب است، لذا اقدام به موقع جهت رفع عيوب چشم در اين دوره زندگي بسيار حائز اهميت است.

دوران ميانسالي:

با افزايش سن بينايي شخص ضعيف مي‌شود. به علت اسكلروز اسفنكتر مردمك و كاهش اندازه آن، پاسخ مردمك به تغيير شدت نور كاهش مي‌يابد. عدسي به مرور زمان كدر شده و ميدان بينايي كاهش مي‌يابد ودر نتيجه ديد محيطي فرد دچار مشكل مي‌گردد. به علت از بين رفتن تدريجي خاصيت الاستيك عدسي و تبديل آن به توده‌اي تقريبا جامد، فرآيند تطابق نيز كند مي‌شود. زماني كه عدسي قدرت تطابق خود را بطور كامل از دست بدهد شخص دچار پير چشمي شده و در اين حالت به عينك مخصوص نياز خواهد داشت.

به خاطر داشته باشيد چنانچه پس از چهل سالگيفشار خون شما بالاتر از حد طبيعي است، مبتلا به تصلب شرايين هستيد، مبتلا به مرض قند (ديابت) هستيد، در خانواده شما كسي مبتلا به بيماري گلوكوم "آب سياه" و يا آب مرواريد "كاتاراكت" است حتما" بطور منظم به چشم پزشك مراجعه كنيد.

چشم شما و تلويزيون

تلويزيون يكي از منابع مهم ايجاد خستگي در چشم است. لذا اين نكته كه چگونه از تلويزيون استفاده كنيم تا در عين حال دچار خستگي چشم نيز نشويم بسيار مهم است.

رعايت نكات ذيل را به خاطر داشته باشيد:

1_  چنانچه تصوير تلويزيون نقصي دارد از آن استفاده نكنيد.

2_  سعي كنيد تلويزيون را حداقل در فاصله 5/3 متري از چشمان خود قرار دهيد.

3_  هرچه صفحه تلويزيون بزرگتر باشد تصوير راحت‌تر ديده شده و مي‌توان در فاصله دورتري از تلويزيون نشست.

4_  حتي المقدور صفحه تلويزيون را از روبرو ببينيد.

5_  اگر به عللي از عينك استفاده مي‌كنيد (غير از موارد پير چشمي) هنگام تماشاي تلويزيون نيز عينك بگذاريد.

6_  هرگز به مدت طولاني به تماشاي تلويزيون ننشسته و حداكثر پس از دو ساعت براي چند لحظه چشمان خود را بسته و به آنها استراحت دهيد.

7_  بهتر است محل قرار دادن تلويزيون در مكاني با روشنايي نيمه تاريك باشد.

در پايان اگر علي‌رغم رعايت موارد پيش گفت، هنگام تماشاي تلويزيون دچار ناراحتي مي‌شويد به پزشك مراجعه كنيد.

اختلالات بینایی

دوربينى، نزديک‌بينى، و آستيگماتيسم، از اختلالات عمده بينائى هستند.

 
 دوربينى:

 
 در افراد دوربين، اشعه‌هاى نورانى که به‌طور موازى به چشم مى‌تابد، در عقب شبکيه، تشکيل تصوير مى‌دهد که اين اختلال گاهى علل ارثى دارد. افرادی که به اين عارضه دچار هستند، چشمان خود را زياد مى‌مالند. در موقع کارهاى ظريف مضطرب و بى‌‌قرار هستند. در موقع خواندن يا نوشتن، سر را دورتر از حد معمول نگاه مى‌دارند. درد چشم، سردرد، التهاب پلک، تيک صورت و گاهى سرگيجه دارند. براى درمان دوربيني، از عينک‌هاى با عدسى محدب استفاده مى‌گردد.

 نزديک‌بينى: 

 
نزديک‌بينى به حالت و عادت کسانى که چشم خود را تنگ مى‌کنند تا بهتر ببينند، اطلاق مى‌شود. عواملی نظير کار نزديک، کمى‌ نور، کمبود ويتامين‌ها و غيره در ايجاد نزديک‌بينى مؤثر هستند. افرادی که به اين عارضه دچارند، اغلب موقع نگاه‌کردن به دور، گردن مى‌کشند. در موقع نوشتن يا خواندن، سر را از حد معمول نزديک‌تر مى‌برند. گاهى يک چشم را مى‌بندند و با تنگ نمودن چشم ديگر، سعى در تطابق اجسام دارند. سردرد و آب‌ريزى از چشم نيز مشاهده مى‌گردد. براى درمان نزديک‌بيني، از عينک‌هاى با عدسى مقعر مناسب استفاده مى‌گردد.

 
 آستيگماتيسم:

 
در اين عارضه، تصوير يک نقطه همان يک نقطه درک نمى‌شود، بلکه از يک نقطه از هر جسم خارجي، دو خط افقى ديده مى‌شود. و تصويرى که ايجاد مى‌کند، زياد روشن و واضح به‌نظر نمى‌رسند. افراد مبتلا به آستيگماتيسم، اغلب سر را به کتاب يا تصوير نزديک مى‌کنند، سردرد دارند و چشم را هنگام مشاهده تصاوير ظريف مى‌مالند. تصحيح چشم آستيگمات اغلب ساده بوده و با استفاده از عدسى استوانه‌ائى که در جهت مناسبى از چشم قرار داده مى‌شود، انجام مى‌گيرد.

يك دقيقه چشمهايتان را ببنديد. فرض كنيد ديگر نمي توانيد دنيا را ببينيد.

سپس چشمهايتان را باز كنيد فرض كنيد دوباره به شما عنايت شده.

چگونه از آن مراقبت مي نمائيد؟

منبع: تابناك – آموزش سلامت همگاني