فلسفه قرباني در عيد قربان

عيد قربان عيد پاك شدن ها و پاك ترين عيدها.

عيد سر سپردگي و بندگي.

عيد بر آمدن انساني نو از خاكسترهاي خويشتن خويش.

فرا رسيدن عيد سعيد قربان

بر اهالي روستاي ايمن آباد و كروكلا

مباركباد.

تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند به حال مخلوقات وضع شده است. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که بر حاجیان واجب است در روز عید قربان در سرزمین منا قربانی کنند. بعضی از حکمت‌های  قربانی در حج عبارتند از: توجّه حاجیان به قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره، کسب تقوا و تقرّب به خداوند، کمک به مستمندان و... .

فلسفه قربانی در حج چیست؟

سوال:

 در ذیل آیات 196 سوره بقره گفته شده:

 «هرکس از عمره تمتع به حج باز آید هرچه میسّر و مقدور اوست از جنس شتر و گاو و گوسفند قربانی کند».

کشتن این همه حیوان چه دردی از مردم دوا می‌کرد. رسوم عبادی که دردی از درد مردم دوا نکند،به چه کار می‌آید؟ این رسم نه تنها دردی را دوا نمی‌کند، بلکه برای عرب، از نظر بهداشتی صد در صد دارای مشکلاتی هم بوده است؟

از آنجا که قانون‌گذار و شارع احکام اسلام خداوند حکیم است، تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند برای مخلوقات وضع شده است هر چند ممکن است ما از بسیاری از علل و حکمت‌های آن آگاه نباشیم. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که؛ افرادی که حج تمتع بجا می‌آورند واجب است در روز عید قربان در سرزمین منا قربانی کنند.

دانشمندان جهان اسلام با استفاده از آیات و روایات حکمت‌ها و فلسفه‌های متعددی برای قربانی در حج بیان کرده‌اند که در این‌جا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

1_ قربانی نماد مبارزه با تعلّقات نفسانی:

 قربانی کردن حاجیان در روز عید قربان، نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره است. همان‌طوری که دستور خداوند به حضرت ابراهیم(ع) در مورد ذبح حضرت اسماعیل(ع) برای این منظور بوده است تا آن‌ حضرت در پرتو این عمل با سرسخت‌ترین و ریشه دارترین عامل تعلّق نفس که حُبّ و دوستی فرزند است مبارزه کند و با اطاعت از خدا تعلّق نفسانی را ریشه کن سازد.

 بنابر این، همان‌طور که اطاعت از این دستور نقش تربیتی بزرگی در جهت رهایی از زندان نفس و تعلّقات حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل (ع) داشته و مقام و منزلت آنان را نزد خداوند بالاتر برده است. بر این اساس، قربانی کردن حاجیان در واقع نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلّقات و وابستگی‌های دنیایی و مادی و رهایی از زندان مال‌پرستی و دنیاطلبی است.

2_ کسب تقوا و تقرّب به خداوند:

قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید:

لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماۆُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى‏ مِنْکُمْ

« نه گوشت‌ها و نه خون‌هاى آنها، هرگز به خدا نمی‌رسد. آن‌چه به او می‌رسد، تقوا و پرهیزگارى شماست...»؛ ( سوره حج،آيه 37)

به دیگر سخن؛ هدف خداوند از واجب کردن قربانی درروز عید قربان آن است که حاجیان با پیمودن مدارج تقوا در مسیر یک انسان کامل قرار گیرند و روز به روز به خدا نزدیک‌تر شوند، همه عبادات کلاس‌هاى تربیت است.

قربانى، درس ایثار و فداکارى و گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا را به انسان‌ها می‌آموزد، و درس کمک به نیازمندان و مستمندان است.

اگر تنها به حکمت‌های گفته شده نظر داشته باشیم، حتی در صورتی که از گوشت‌های قربانی هیچ استفاده‌ای نشود باز این حکمت‌ها می‌تواند حاصل شود.

3_ کمک به مستمندان و اطعام آنان:

از آیات قرآن کریم به خوبى استفاده می‌شود که یکی از اهداف قربانى کردن این است که گوشت آن به مصرف‌هاى لازم برسد هم قربانى کننده از آن استفاده کند و هم قسمتى را به فقیران نیازمند برساند. بر اساس این هدف ارزشمند، مسلمانان مجاز نیستند گوشت‌هاى قربانى را در سرزمین منى بر روى زمین بیندازند تا گندیده شود و یا در زیر خاک‌ها مدفون کنند، بلکه گوشت‌های حاصل از قربانی در روز عيد قربان در سرزمین مقدس منی باید در درجه اول به مصرف افراد نیازمند آن سرزمین برسد و اگر نیازمندانى در آن روز و در آن سرزمین پیدا نشوند باید آن را به مناطق دیگر حمل کنند و در اختیار نیازمندان قرار دهند.

 حتی بر اساس این حکمت نیز اگر این گوشت‌ها به موقع به دست افراد نیازمند نرسد و فاسد گردد نباید گفت پس قربانی لازم نیست! بلکه مسلمانان باید سعی کنند با استفاده از امکانات پیشرفته این ثروت عظیم را حفظ کرده و در اسرع وقت در اختیار نیازمندان قرار دهند. به عبارت دیگر؛ نباید گفت چون به دست فقرا نمی‌رسد قربانی نکنید، بلکه باید گفت چون قربانی واجب است و یکی از حکمت‌های آن هم استفاده فقرا از این گوشت است، باید امکانات لازم را فراهم کرد.

خوشبختانه در چند سال اخیر، امکانات بسیارى خوبی در کشتارگاه‌های مکه فراهم شده است و مسئولان حجتا حد زیادی موفّق شده‌اند با منجمد کردن این گوشت‌ها جلو اسراف را گرفته و آنها را به مصرف نیازمندان برسانند. اگرچه این موفّقیت هنوز به مرحله صد در صد نرسیده است، اما با موفّقیت‌های بزرگی که در این راه حاصل شده است تا آن استفاده صد در صد تنها فاصله اندکی باقی است.

در روستايمان ايمن آباد و كروكلا همچنان هستند كساني كه پس از قرباني، تمامي گوسفند را با قطعه بندي كردن به نيازمنداني كه شناسايي نمودند مي بخشند و جالب است حتي گِرَمي از آنرا به خود اختصاص نمي دهند.

دعاي قبل از ذبح گوسفند در روز عيد قربان:

در وقت ذبح قرباني بايد پيشاني آن را بطرف قبله نمود ه اين دعاء رابخواند:

اِنِّيْ وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِيْ فَطَرَ السَّمَواتِ وَالْاَرْضَ حَنِيْفَا وَّمَا اَنَا مِنَ الْمُشْرِكيْنَ اِنَّ صَلَوا تِيْ وَ نُسُكِيْ وَ مَحْيَايَ وَ مَمَاتِيْ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِين. لَا شَرِيْكَ لَهُ وَ بِذَالِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ اَلَّلهُمَّ مِنْكَ وَلَكْ .

به تحقيق كه من متوجه ساختم روي خود را براي آن ذاتي كه آسمان ها و زمين ها را خلق كرده است.

و همانا از مشركين نيستم.

به تحقيق كه نماز من و افعال حج من و زندگي و مرگ من، از آن خداست كه پروردگار جهانيان است.

شريكي براي او نيست و به اين دستو داده شده ام و من از جمله ي مسلمين هستم.

خدايا اين قرباني از تو مي باشد و براي رضاي تو مي باشد.

بعد از آن « بِسْمِ اللهِ وَ اللهُ اَكْبَرُ» گفته و ذبح نمايد و بعد از ذبح كردن اين دعاء رابخواند:

«اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّيْ كَمَا تَقَبَّلتَ مِنْ حَبِيْبِكَ مُحَمَّدٍ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم وَ خَلِيْلِكَ اِبْرَاهِيْم عَلَيهِ السَّلام»

منبع: بيتوته

 اين مطلب، سال 1392 در وبسايت روستا درج شد.